Pulsar podwójny
Pulsar podwójny to układ składający się z pulsara i obiektu gwiazdowego. Najczęściej towarzyszem pulsara jest biały karzeł, rzadziej gwiazda neutronowa lub gwiazda ciągu głównego. Istnieją również układy z pulsarem i czarną dziurą, chociaż do tej pory nie odkryto żadnego takiego układu. Około 10% znanych pulsarów występuje w układach podwójnych.
Charakterystyka układów podwójnych
Ze względu na dużą masę pulsarów, w układach podwójnych występują one w znacznej odległości od siebie. Niektóre orbity pulsarów są porównywalne z rozmiarami Słońca, a okres obiegu wynosi około jednego dnia. Największą orbitę, zbliżoną do odległości Merkurego od Słońca, ma PSR J1930-1852, którego składniki obiegają wspólny środek masy w ciągu około 45 dni.
Historyczne odkrycia
Pierwszy pulsar podwójny, PSR B1913+16, został odkryty w 1974 roku przez Russella Alana Hulse’a i Josepha H. Taylora Jr. Otrzymali oni Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1993 roku za swoje badania, które wykazały istnienie fal grawitacyjnych, przewidywanych przez ogólną teorię względności Einsteina.
Kolejnym przykładem pulsara podwójnego jest PSR B1534+12, odkryty przez Aleksandra Wolszczana w 1990 roku. Interesującym przypadkiem jest AR Scorpii (AR Sco), który składa się z gwiazdy karłowatej typu M i wirującego białego karła. Układ ten ma okres obiegu zaledwie 3,56 godziny i wykazuje pulsacje o okresie 1,97 minuty. Odkryto go w 2015 roku pod kierownictwem Toma Marsha, z udziałem polskiego astronoma Jakuba Bochińskiego.
W 2023 roku odkryto kolejny pulsar tego typu, J191213.72-441045.1. Pierwszym znanym pulsarem podwójnym z dwoma pulsarami był PSR J0737-3039, odkryty w 2003 roku.
Podsumowanie
- Pulsar podwójny składa się z pulsara i obiektu gwiazdowego.
- Najczęściej towarzyszy mu biały karzeł.
- Około 10% pulsarów to układy podwójne.
- Pierwszy pulsar podwójny odkryto w 1974 roku (PSR B1913+16).
- AR Scorpii to przykład pulsara z białym karłem, odkryty w 2015 roku.
