|synonimy =
|wikispecies =
|commons = Category:Triticum aestivum subsp. spelta
}}
Pszenica orkisz, orkisz, szpelc (Triticum aestivum subsp. spelta) – gatunek zboża z rodziny wiechlinowatych). Roślina popularna w średniowieczu, współcześnie rzadko uprawiana.
Morfologia
; Pokrój: Osiąga od 50 do 150 cm wysokości.
; Kwiaty: Zebrane w luźny kłos o łamliwej osadce.
Plik:Triticum spelta ears, spelt aar (3).jpg|Kwiatostan
Plik:Triticum spelta 2.JPG|Dojrzałe kłosy
Plik:Triticum spelta, spelt (3).jpg|Nasiona
Biologia
Orkisz jest heksaploidem (6n=42).
Pszenica orkisz ma niskie wymagania w stosunku do warunków, w których rozwija się i rośnie. Wykazuje się wysoką zdolnością adaptacyjną.
Chleb produkowany z dodatkiem pszenicy orkisz wykazuje się charakterystycznym „chlebowym” zapachem, dużą objętością oraz pozostaje świeży i miękki przez dłuższy czas. Natomiast chleb wypiekany jedynie z orkiszu ma mniejszą objętość i gorszą strukturę.
Wartość odżywcza
Wartość odżywcza orkiszu jest bardzo wysoka. Zawiera on wszystkie podstawowe składniki odżywcze potrzebne człowiekowi, takie jak sacharydy, białka, tłuszcze, witaminy oraz substancje mineralne. Ziarno orkiszu zawiera więcej białka (13–17%) niż ziarno pszenicy zwyczajnej. Jest także bogatsze w lepiej przyswajalny gluten. Jej uprawy znajdują się także w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.
W roku 2012 wpisano do krajowego rejestru pierwszą polską odmianę pszenicy orkisz ozimej o nazwie Rokosz, zaś w 2015 odmianę jarą o nazwie Wirtas.
Plenność pszenicy orkisz jest ściśle związana z klasą gleby, na jakiej jest uprawiana, zastosowanym nawożeniem i płodozmianem. Zwykle daje niższe plony w porównaniu do pszenicy zwyczajnej, a zawyżanie jej plenności może niekiedy wynikać z faktu, że wydajność plonowania orkiszu jest podawana dla ziarna nieodplewionego.
Przypisy
Linki zewnętrzne
* [http://www.food.actapol.net/pub/1_3_2008.pdf Nutritional value and baking applications of spelt wheat]
* [http://www.pttz.org/zyw/wyd/czas/2007,%202(51)/06_Majewska.pdf Wartość wypiekowa mąki otrzymanej z wybranych odmian orkiszu (Triticum spelta)]
Kategoria:Wiechlinowate
Kategoria:Pszenica
Kategoria:Taksony opisane przez Karola Linneusza
