Prusy Nowowschodnie
Prusy Nowowschodnie to prowincja Prus utworzona w latach 1795-1807 na ziemiach polskich, które zostały zagarnięte w III rozbiorze Polski. Wyjątek stanowiły tereny województw mazowieckiego i rawskiego na lewym brzegu Wisły, które włączono do Prus Południowych.
W obrębie Prus Nowowschodnich znalazły się m.in. województwo płockie, ziemia dobrzyńska oraz znaczne części województw podlaskiego i trockiego. Prowincja rozciągała się na obszarze o powierzchni 55 000 km², zamieszkanym przez około 1 milion mieszkańców. Stolicą prowincji był Białystok.
Administracja i struktura
Na zajętych terenach utworzono Komisje Organizacyjne Kamer Wojny i Domen, które w 1797 roku przekształcono w kamery wojny i domen. Te jednostki sprawowały władzę w departamentach, które były podzielone na powiaty. Zmiana struktury powiatów dotknęła również obszar wcześniej przyłączony z Prus Południowych.
Podział administracyjny w 1800 roku
W 1800 roku prowincja obejmowała 129 miast, podzielonych na dwa główne departamenty:
- Departament białostocki (86 miast)
- Powiat białostocki (s. Białystok) – 10 miast
- Powiat bielski (s. Bielsk) – 5 miast
- Powiat dąbrowski (s. Dąbrowa) – 10 miast
- Powiat drohiczyński (s. Drohiczyn) – 5 miast
- Powiat goniądzki (s. Goniądz) – 10 miast
- Powiat kalwaryjski (s. Kalwaria) – 8 miast
- Powiat łomżyński (s. Łomża) – 6 miast
- Powiat mariampolski (s. Mariampol) – 10 miast
- Powiat suraski (s. Suraż) – 3 miasta
- Powiat wigierski (s. Wigry) – 18 miast
- Departament płocki (43 miasta)
- Powiat lipnowski (s. Lipno) – 7 miast
- Powiat mławski (s. Mława) – 8 miast
- Powiat ostrołęcki (s. Ostrołęka) – 7 miast
- Powiat przasnyski (s. Przasnysz) – 5 miast
- Powiat pułtuski (s. Pułtusk) – 7 miast
- Powiat wyszogrodzki (s. Wyszogród) – 9 miast
W 1807 roku, po traktacie tylżyckim, część departamentu białostockiego została włączona do Rosji, a pozostała część wraz z departamentem płockim przeszła do Księstwa Warszawskiego.
Bibliografia
- Jan Wasicki: Ziemie polskie pod zaborem pruskim: Prusy Nowowschodnie (Neuostpreussen), 1795−1806, Poznań 1963.
