Promotor – Kluczowy Element Transkrypcji
Promotor to fragment DNA, który znajduje się tuż przed sekwencją kodującą genu. Jego główną funkcją jest sygnalizowanie początku genu oraz stanowi miejsce przyłączenia polimerazy RNA, co inicjuje proces transkrypcji – przepisywanie informacji genetycznej z DNA na RNA. Promotory eukariotyczne zawierają także sekwencje, które są rozpoznawane przez czynniki transkrypcyjne, niezbędne do prawidłowego przyłączenia polimerazy RNA.
Promotor prokariotyczny
W organizmach prokariotycznych promotor składa się z dwóch kluczowych sekwencji, umiejscowionych odpowiednio w pozycjach −10 i −35 nukleotydów przed miejscem inicjacji transkrypcji (+1). Sekwencja w pozycji −10, znana jako ramka Pribnowa (TATAAT), jest niezbędna do rozpoczęcia transkrypcji.
Promotor eukariotyczny
Promotory eukariotyczne charakteryzują się większą złożonością. Można w nich wyróżnić różne elementy regulacyjne, które mogą znajdować się nawet kilka tysięcy par zasad od miejsca startu transkrypcji. Główne typy promotorów eukariotycznych to:
- Minimalny promotor – położony kilkadziesiąt par zasad od miejsca transkrypcji, zawiera miejsce startu oraz miejsce wiązania kompleksu preinicjacyjnego, w tym ogólne czynniki transkrypcyjne i polimerazę RNA.
- Bliższy promotor – obejmuje obszar od −250 par zasad od miejsca startu i zawiera sekwencje rozpoznawane przez indukowalne czynniki transkrypcyjne.
- Dalszy promotor – zawiera bardziej oddalone sekwencje z dodatkowymi elementami regulatorowymi, umożliwiającymi przyłączenie specyficznych czynników transkrypcyjnych.
Minimalny promotor eukariotyczny, w którym działa polimeraza RNA II, zawiera kombinację siedmiu kluczowych elementów, w tym sekwencje TATA, Inr, DPE, MTE, DCE oraz dwa rodzaje sekwencji BRE. Te elementy są rozpoznawane przez różne białka, co jest niezbędne do inicjacji transkrypcji.
Warto zauważyć, że elementy regulatorowe, takie jak enhancery i silencery, mogą wpływać na transkrypcję z dużych odległości, niezależnie od ich lokalizacji względem genu.
