Program Powszechnej Prywatyzacji

Program Powszechnej Prywatyzacji

Program Powszechnej Prywatyzacji, realizowany w Polsce od grudnia 1994 do 1998 roku, miał na celu przekształcenie 512 przedsiębiorstw państwowych w spółki prawa handlowego. Uczestniczyło w nim około 27 mln dorosłych obywateli, co stanowiło 2-5% ówczesnego majątku narodowego. Jego głównym celem było zwiększenie konkurencyjności i efektywności przedsiębiorstw poprzez dostęp do szerszych rynków i nowoczesnych technologii.

Uchwalenie ustawy

Inicjatywa powstania ustawy o powszechnej prywatyzacji zainicjowana została przez Jana Lewandowskiego i Jana Szomburga. Pierwszy projekt ustawy wpłynął do Sejmu 31 sierpnia 1992 roku, jednak został odrzucony 18 marca 1993 roku. Po poprawkach, projekt został uchwalony 30 kwietnia 1993 roku, głównie dzięki głosom Sojuszu Lewicy Demokratycznej.

Wśród obaw dotyczących programu znajdowały się:

• Ryzyko masowej wyprzedaży udziałów przez zubożałych obywateli.
• Założenie, że zagraniczne firmy zarządzające mogłyby efektywniej przeprowadzić restrukturyzację.

Realizacja programu

Obywatele otrzymali powszechne świadectwa udziałowe, które mogli sprzedać lub zamienić na akcje narodowych funduszy inwestycyjnych (NFI). Ustawa o NFI została uchwalona 30 kwietnia 1993 roku, a w kraju powstało 15 NFI, zarządzanych przez polskie i zagraniczne firmy. Okres dystrybucji świadectw trwał od 22 listopada 1995 do 26 listopada 1996 roku, a 96% uprawnionych obywateli odebrało swoje świadectwa.

Większość NFI zakończyła działalność w 2005 roku, a te, które pozostały, służyły głównie unikaniu podatków.

Ocena programu

Program Powszechnej Prywatyzacji został określony jako „najdroższa porażka III RP”. W wyniku jego realizacji majątek 512 przedsiębiorstw stał się przedmiotem afer i korupcji. Przez 7 lat działalności NFI udało się wprowadzić na giełdę zaledwie 10 przedsiębiorstw, a każda firma zarządzająca otrzymywała znaczne wynagrodzenie, niezależnie od wyników finansowych.

Premier Kazimierz Marcinkiewicz podkreślił, że program wymaga dokładnego śledztwa, wskazując na brak przejrzystości i zagrożenie dla zdrowia finansowego państwa. Ekonomiści ocenili, że NFI były straconą okazją prywatyzacyjną, a przeciętny Polak zyskał na nich jedynie około 100 złotych ze sprzedaży świadectwa.

Bibliografia

• Polityka gospodarcza, red. Bolesław Winiarski, PWN, Warszawa 2000