Prawo własności intelektualnej
Prawo własności intelektualnej (własność intelektualna) odnosi się do regulacji dotyczących korzystania z dóbr niematerialnych, takich jak:
- utwory chronione prawem autorskim,
- wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, topografie układów scalonych oraz oznaczenia geograficzne,
- odmiany uprawne,
- know-how oraz tajemnica przedsiębiorstwa.
Głównym celem prawa własności intelektualnej jest promowanie postępu poprzez ochronę twórczości i innowacji, co przynosi korzyści zarówno społeczeństwu, jak i twórcom.
Historia
Termin „własność intelektualna” pojawił się w XIX wieku, a jego popularność wzrosła w II połowie XX wieku. Brytyjska ustawa z 1710 r. (Statut Anny) jest uznawana za pierwszą regulację dotyczącą prawa autorskiego.
Źródła prawa
Regulacje dotyczące własności intelektualnej są zawarte w różnych aktach prawnych, w tym:
- Prawo autorskie:
- Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych,
- ustawa o prawie autorskim,
- ustawa o ochronie baz danych,
- ustawa o otwartych danych.
- Prawo własności przemysłowej:
- Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej,
- ustawa – Prawo własności przemysłowej.
- Odmiany uprawne:
- Międzynarodowa Konwencja Ochrony Nowych Odmian Roślin,
- ustawa o ochronie prawnej odmian roślin.
- Know-how:
- ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Zakres ochrony
Zakres ochrony praw własności intelektualnej w Polsce jest zróżnicowany. W przypadku większości praw własności przemysłowej konieczne jest zgłoszenie do Urzędu Patentowego RP. Ochrona prawnoautorska obowiązuje od momentu powstania utworu, bez konieczności rejestracji.
Krytyka
Richard Stallman, założyciel Free Software Foundation, krytykuje termin „własność intelektualna”, uważając, że wprowadza on w błąd. Postuluje, aby prawa autorskie, patenty i znaki towarowe traktować oddzielnie. Wiele środowisk libertariańskich odrzuca obecny model prawa własności intelektualnej, argumentując, że narusza on wolność jednostki i nie wynika z prawa naturalnego.
Wskazują, że przedmioty objęte ochroną nie są rzadkie, co podważa zasadność ich monopolizacji.
