Prawo osobowe
Prawo osobowe jest częścią prawa cywilnego, które zajmuje się osobami oraz ich zdolnością prawną, określaną jako osobowość prawną. Współczesne systemy prawne przyznają osobowość prawną każdemu człowiekowi, co różni się od prawa rzymskiego, które bardziej koncentrowało się na posiadaniu określonej osobowości i zdolności prawnej.
Osoby prawne
W prawie rzymskim, które nie znało pojęcia osób prawnych, gminy miejskie oraz stowarzyszenia zaczęły być traktowane jako samodzielne podmioty prawne. W okresie pryncypatu skarb państwa zyskał status osoby prawnej.
Osoby fizyczne
Osobą fizyczną w prawie rzymskim był człowiek, który przyszedł na świat żywy. Dzieci poczęte traktowano jako już narodzone w kontekście ich korzyści prawnych. Dzieci poronione nie miały statusu osoby prawnej.
Zdolność prawna
W prawie rzymskim zdolność prawna była klasyfikowana według trzech statusów:
- status libertatis – wolność lub niewola
- status civitatis – obywatelstwo
- status familiae – pozycja w rodzinie
Osoby sui iuris (niezależne) miały pełną zdolność prawną, natomiast alieni iuris (podległe) były ograniczone przez władzę rodzinną.
Osoby półwolne
Osoby półwolne to te, które były formalnie wolne, ale miały ograniczenia w korzystaniu z praw, np. dłużnicy przysądzeni egzekucji osobistej.
Obywatele i nieobywatele
Obywatele rzymscy posiadali najszersze uprawnienia. Status obywatela można było uzyskać przez urodzenie lub nadanie. Nieobywatele, w tym Latynowie i peregryni, mieli ograniczone prawa.
Constitutio Antoniniana
W 212 r. n.e. cesarz Karakalla przyznał obywatelstwo rzymskie wszystkim wolnym mieszkańcom państwa, z wyjątkiem peregrini dediticii.
Czynności prawne
Czynności prawne to oświadczenia woli mające na celu powstanie, zmianę lub zgaśnięcie stosunku prawnego. Można je klasyfikować według różnych kryteriów, takich jak jednostronność, odpłatność czy forma. Czynności mogą być ważne, ale wzruszalne, a ich treść obejmuje elementy istotne, nieistotne i dodatkowe. Nieważność czynności prawnej może wynikać z braku zdolności lub sprzeczności z prawem.
Przypisy i bibliografia
Antoni Dębiński, Rzymskie prawo prywatne. Kompendium, Warszawa 2008, Wyd. LexisNexis.
