Prawo inicjatywy ustawodawczej
Prawo inicjatywy ustawodawczej to uprawnienie do przedstawiania projektów aktów normatywnych władzy ustawodawczej. Krąg podmiotów uprawnionych do wniesienia projektu jest zazwyczaj określany w konstytucji lub ustawach. W większości przypadków, prawo to przysługuje rządowi oraz członkom parlamentu.
Prawo inicjatywy ustawodawczej w Polsce
W Polsce, zgodnie z art. 118 Konstytucji, prawo to przysługuje:
- Prezydentowi RP
- Senatowi (całej izbie) – projekt musi być zgłoszony przez grupę 10 senatorów lub komisję senacką
- Radzie Ministrów (rządowi)
- posłom – projekt musi być zgłoszony przez grupę 15 posłów lub komisję sejmową
- grupie co najmniej 100 tysięcy obywateli – obywatelska inicjatywa ustawodawcza
Ograniczenia dotyczące inicjatywy ustawodawczej obejmują:
- projekt ustawy budżetowej – inicjatywa wyłącznie Rady Ministrów
- projekt ustawy o zmianie Konstytucji – inicjatywa przysługuje grupie co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senatowi oraz Prezydentowi
Prawo inicjatywy prawodawczej w Unii Europejskiej
W Unii Europejskiej prawo inicjatywy prawodawczej jest zarezerwowane głównie dla Komisji Europejskiej, z pewnymi wyjątkami. W przypadku tworzenia wspólnej ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego, to Parlament ma prawo inicjatywy. W latach 1999-2004 Komisja Europejska dzieliła prawo inicjatywy z państwami członkowskimi w obszarze wiz, imigracji i azylu.
Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej mogą żądać od Komisji przedłożenia inicjatywy prawodawczej, jednak to nie nakłada na Komisję obowiązku jej realizacji. W zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa inicjatywa przysługuje Radzie Europejskiej oraz Radzie UE, która może też domagać się od Komisji odpowiednich propozycji.
W obszarze współpracy policyjnej i sądowej, rządy państw członkowskich (przynajmniej 1/4 ich liczby) mają również prawo inicjatywy prawodawczej, obok Komisji Europejskiej.
