Prasoznawstwo – nauka o prasie i środkach masowego przekazu, obejmująca badania dotyczące tworzenia, treści oraz odbioru mediów drukowanych, radiowych i telewizyjnych.
Początki prasoznawstwa
Badania nad prasoznawstwem rozpoczęły się pod koniec XVII wieku. W 1695 roku Kasper von Stieler zwrócił uwagę na społeczne aspekty prasy, oddzielając ją od literatury. Znaczące wydarzenia w rozwoju prasoznawstwa miały miejsce w XIX wieku:
- 1806 – wykłady na Uniwersytecie Wrocławskim dotyczące teorii prasy.
- 1884 – wykład Karla Büchera na Uniwersytecie w Bazylei o socjologii prasy.
- 1892 – publikacja Stanisława Czarnowskiego „Literatura periodyczna i jej rozwój w Polsce”.
- 1910 – Max Weber wprowadza socjologię czasopiśmiennictwa.
- 1916 – powstanie pierwszej placówki prasoznawczej w Niemczech.
- lata 70. – w USA termin „komunikowanie masowe” staje się powszechny.
Prasoznawstwo w Polsce
Termin „prasoznawstwo” wprowadził Stanisław Jarkowski, uznawany za pioniera tej dziedziny w Polsce. Współpracował z Wincentem Trzebińskim i Józefem Wasowskim. Jarkowski zainicjował badania prasoznawcze i utworzył archiwum prasowe, a po II wojnie światowej zorganizował Polski Instytut Prasoznawczy. Mieczysław Kafel, autor pierwszego podręcznika o prasoznawstwie, również odegrał kluczową rolę.
Instytucje prasoznawcze w Polsce
- 1956 – Ośrodek Badań Prasoznawczych, obecnie część Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- 1958 – wydanie „Zeszytów Prasoznawczych” jako kwartalnika naukowego.
Kierunki badań prasoznawczych
Badania prasoznawcze koncentrują się na interakcji między:
- nadawcą (dziennikarze, redakcje);
- zawartością (treści i formy przekazu);
- mediami (gazety, czasopisma, radio, TV);
- skutkami oddziaływania mediów.
Analizy obejmują również badanie odbioru mediów, językoznawstwo oraz perswazyjność i zrozumiałość języka.
Prawo prasowe
W Polsce Prawo prasowe, uchwalone 26 stycznia 1984 roku, reguluje funkcjonowanie mediów. Prawo to gwarantuje wolność wypowiedzi, prawo do informacji oraz ochronę informatorów. Określa także zasady jawności życia publicznego i prawdy.
