Prasa gadzinowa
Prasa gadzinowa, zwana także pismem gadzinowym, to termin odnoszący się do polskojęzycznych gazet wydawanych w czasie okupacji niemieckiej i sowieckiej. Te publikacje zastąpiły zlikwidowane polskie tytuły prasowe i były kontrolowane przez administrację okupacyjną w Generalnym Gubernatorstwie oraz w zachodnich obwodach ZSRR.
Znane tytuły
W okresie okupacji niemieckiej wyróżniały się następujące gazety:
- Nowy Kurier Warszawski
- Kurier Częstochowski
- Goniec Krakowski
- Dziennik Radomski
- Goniec Codzienny
- Ilustrowany Kurier Polski
- Gazeta Lwowska
- Fala
Natomiast w strefie okupacji sowieckiej popularne były tytuły takie jak:
- Prawda Wileńska
- Prawda Komsomolska
- Wolna Łomża
- Czerwony Sztandar
W szerszym znaczeniu, gadzinówka oznacza pismo wspierające niecne cele, finansowane przez okupanta lub system totalitarny.
Pochodzenie nazwy
Termin „gadzinówka” wywodzi się od gazety „Godzina Polski”, wydawanej przez niemieckie władze okupacyjne w Warszawie i Łodzi w latach 1915–1918. Gazeta ta, prowadzona przez Adama Napieralskiego, zyskała potoczną nazwę „Gadziną Polską”.
Istnieje także teoria, że nazwa pochodzi od tajnego „funduszu gadzinowego” (niem. Reptilienfonds), utworzonego przez Ottona von Bismarcka. Celem funduszu było zdobycie przychylności dziennikarzy, którzy mieli publikować korzystne dla Prus informacje. Samo określenie „gady” użyte przez Bismarcka odnosiło się do zwolenników wydziedziczonej dynastii hanowerskiej.
Podsumowanie
Prasa gadzinowa stanowiła narzędzie propagandy, mające na celu promowanie ideologii okupantów. Jej historia jest związana z próbami kontrolowania informacji i wpływania na społeczeństwo w trudnych czasach II wojny światowej.
