Powstanie Ilindeńskie
Powstanie Ilindeńskie, mające miejsce w 1903 roku, było zbrojnym buntem przeciwko Imperium Osmańskiemu, zorganizowanym przez Wewnętrzną Macedońsko-Adrianopolską Organizację Rewolucyjną (WMRO). Celem powstania było ustanowienie autonomicznego państwa macedońskiego i trackiego w granicach Turcji. Wybuchło ono 2 sierpnia, w dniu święta św. Eliasza, stąd jego nazwa. W Tracji powstanie rozpoczęło się w dniu Przemienienia Pańskiego.
Uczestniczyło w nim około 35 tysięcy ludzi, a największa siła powstania wystąpiła w Bitolskim Okręgu Rewolucyjnym. Powstańcy przeprowadzili ataki na tureckie posterunki, wysadzili mosty oraz przerwali połączenia telegraficzne i telefoniczne.
Przebieg Powstania
W ciągu powstania miały miejsce liczne ataki w różnych okręgach:
- Okręg Prespański: Atak na centrum nahii Nakolec.
- Okręg Demir Hisar: Atak na garnizon w Pribilci.
- Okręg Kosturski: Ataki na tureckich żołnierzy w Wiszeni, Klisurze i Newesce.
- Okręg Leriński: Atak na Staro Neredski i Nidżenski.
- Okręg Ochrydzki: Ataki na Malsiję, Górną i Dolną Debarcę, Ortakoł oraz Kiczewo i Izwor.
- Okręg Prilepski: Największy atak na wieś Czaniszte.
W wyniku skoordynowanego ataku powstańcy wyzwolili Kruszewo, gdzie ogłoszono powstanie Republiki Kruszewskiej z Nikołą Karewem na czele. Wydano Manifest Kruszewski, domagający się autonomii.
Reakcja i Konsekwencje
Władze tureckie podjęły kontrofensywę, a 10 sierpnia 1903 roku armia turecka otoczyła Kruszewo. Mimo bohaterskiej obrony powstańców, miasto zostało zdobyte, a walki przeniosły się na inne tereny Macedonii. Skutki były tragiczne, zniszczenia dotknęły ponad 16 kaz (gmin), spalono 12 400 domów, a 70 tysięcy ludzi zostało bez dachu nad głową. W wyniku powstania zginęło około 15 tysięcy osób.
Po upadku powstania, WMRO zostało osłabione, a ruch macedoński doświadczył licznych porażek. Wzrosło znaczenie komitetów wrchowistów, co ułatwiło późniejszy podział ziem macedońskich między Serbię, Bułgarię i Grecję w 1912 roku.
Współcześnie powstanie Ilindeńskie ma ogromne znaczenie dla narodu macedońskiego, ponieważ w tym okresie po raz pierwszy proklamowano Republikę Macedońską.
