|TERC = 1218
|siedziba = Wadowice
|stanowisko zarządzającego = starosta
|zarządzający = Mirosław Sordyl (od 2024)
|rok powierzchni =
|powierzchnia = 645,88
|rok ludności = 05.03.2024
|liczba ludności = 157 855
|gęstość zaludnienia = 244
|urbanizacja = 29,2
|numer kierunkowy =
|kod pocztowy =
|tablice rejestracyjne = KWA
|adres urzędu = ul. Batorego 2
34-100 Wadowice
|plan = Powiat wadowice podpisy.png
|liczba gmin (M) =
|liczba gmin (MW) = 3
|liczba gmin (W) = 7
|liczba miejscowości =
|mapa województwa = POL powiat wadowicki on voivodship map.svg
|mapa powiatu =
|kod mapy =
|współrzędne =
|commons = Category:Powiat wadowicki
|www = http://www.powiat.wadowice.pl
|bip = https://bip.malopolska.pl/spwadowice
}}
Powiat wadowicki – powiat w Polsce (województwo małopolskie) z siedzibą w Wadowicach. Powiat został utworzony w ramach reformy administracyjnej z 1999.
Według danych z 31 grudnia 2019 roku powiat zamieszkiwało 160 006 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 159 971 osób.
Największym miastem powiatu jest Andrychów, a pozostałymi miastami są Kalwaria Zebrzydowska i Wadowice, w latach 2016, 2022-2023 Lanckorona próbowała uzyskać prawa miejskie, lecz bez powodzenia.
Położenie i ukształtowanie terenu
Powiat wadowicki obejmuje 645 km². Położony jest w zachodniej części województwa małopolskiego, na Pogórzu Karpackim. W zachodniej części leży na Pogórzu Śląskim, w południowej w Beskidzie Małym, a w północno-wschodniej na Pogórzu Wielickim. Obejmuje obszar w dorzeczu Skawy. 61% powierzchni powiatu stanowią użytki rolne, a 23% użytki leśne.
Podział administracyjny
W skład powiatu wchodzi 10 gmin, w tym 3 miejsko-wiejskie: Wadowice, Andrychów i Kalwaria Zebrzydowska, oraz 7 wiejskich: Brzeźnica, Lanckorona, Mucharz, Spytkowice, Stryszów, Tomice i Wieprz.
Infrastruktura komunikacyjna
Sieć dróg tworzą:
* droga krajowa nr 52: Bielsko-Biała – Głogoczów
* droga krajowa nr 28: Zator – Medyka
* droga krajowa nr 44: Gliwice – Kraków
* droga wojewódzka nr 953: Kalwaria Zebrzydowska – Skawina
* droga wojewódzka nr 781: Chrzanów – Łękawica
W przyszłości droga 52 zwana Beskidzką Drogą Integracyjną ma mieć dwie jezdnie po dwa pasy ruchu w każdą stronę i biec nowym śladem, tworząc równocześnie obwodnicę miasta. Obecnie trwa opracowywanie wariantów przebiegu drogi.
System transportu kolejowego tworzy kilka linii:
* : relacji Kraków Płaszów – Oświęcim
* : relacji Kalwaria Zebrzydowska Lanckorona – Bielsko-Biała
* : relacji Trzebinia – Wadowice (ruch towarowy)
* : relacji Skawina – Żywiec
Demografia
Według danych z 2009 powiat zamieszkuje 155 923 mieszkańców, wskaźnik gęstości zaludnienia to 242 osób/km². Ze względu na poziom gęstości zaludnienia oraz liczbę mieszkańców wśród gmin najwyższą wartość posiada gmina Andrychów (42 984 mieszkańców, 428 osób na 1 km²), natomiast najmniejszą Mucharz (3856 mieszkańców, 103 osoby na 1 km²).
:::::::::::::: Grupy wiekowe (dane z 2009)
ImageSize = width:800 height:500
PlotArea = left:60 right:20 top:30 bottom:30
TimeAxis = orientation:horizontal
AlignBars = justify
Colors =
id:gray1 value:gray(0.9)
id:blue1 value:rgb(0.5,0.5,1) legend:mężczyźni
id:red1 value:rgb(1,0.5,0.5) legend:kobiety
id:green1 value:rgb(0,1,0)
Legend = orientation:horizontal top:500 left:350
DateFormat = yyyy
Period = from:-7000 till:7000
ScaleMajor = unit:year increment:500 start:-7000 gridcolor:gray1
PlotData =
bar:85+ color:blue1 width:1
from:-455 till:0 width:12 text:455 textcolor:black fontsize:8px
bar:85+ color:red1 width:1
from:0 till:1166 width:12 text:1166 textcolor:black fontsize:8px
bar:80-84 color:blue1 width:1
from:-912 till:0 width:12 text:912 textcolor:black fontsize:8px
bar:80-84 color:red1 width:1
from:0 till:2047 width:12 text:2047 textcolor:black fontsize:8px
bar:75-79 color:blue1 width:1
from:-1690 till:0 width:12 text:1690 textcolor:black fontsize:8px
bar:75-79 color:red1 width:1
from:0 till:2906 width:12 text:2906 textcolor:black fontsize:8px
bar:70-74 color:blue1 width:1
from:-2209 till:0 width:12 text:2209 textcolor:black fontsize:8px
bar:70-74 color:red1 width:1
from:0 till:3238 width:12 text:3238 textcolor:black fontsize:8px
bar:65-69 color:blue1 width:1
from:-2256 till:0 width:12 text:2256 textcolor:black fontsize:8px
bar:65-69 color:red1 width:1
from:0 till:3032 width:12 text:3032 textcolor:black fontsize:8px
bar:60-64 color:blue1 width:1
from:-3457 till:0 width:12 text:3457 textcolor:black fontsize:8px
bar:60-64 color:red1 width:1
from:0 till:3954 width:12 text:3954 textcolor:black fontsize:8px
bar:55-59 color:blue1 width:1
from:-4769 till:0 width:12 text:4769 textcolor:black fontsize:8px
bar:55-59 color:red1 width:1
from:0 till:5136 width:12 text:5136 textcolor:black fontsize:8px
bar:50-54 color:blue1 width:1
from:-5563 till:0 width:12 text:5563 textcolor:black fontsize:8px
bar:50-54 color:red1 width:1
from:0 till:5540 width:12 text:5540 textcolor:black fontsize:8px
bar:45-49 color:blue1 width:1
from:-5236 till:0 width:12 text:5236 textcolor:black fontsize:8px
bar:45-49 color:red1 width:1
from:0 till:5179 width:12 text:5179 textcolor:black fontsize:8px
bar:40-44 color:blue1 width:1
from:-5223 till:0 width:12 text:5223 textcolor:black fontsize:8px
bar:40-44 color:red1 width:1
from:0 till:4985 width:12 text:4985 textcolor:black fontsize:8px
bar:35-39 color:blue1 width:1
from:-5645 till:0 width:12 text:5645 textcolor:black fontsize:8px
bar:35-39 color:red1 width:1
from:0 till:5372 width:12 text:5372 textcolor:black fontsize:8px
bar:30-34 color:blue1 width:1
from:-6400 till:0 width:12 text:6400 textcolor:black fontsize:8px
bar:30-34 color:red1 width:1
from:0 till:5975 width:12 text:5975 textcolor:black fontsize:8px
bar:25-29 color:blue1 width:1
from:-6753 till:0 width:12 text:6753 textcolor:black fontsize:8px
bar:25-29 color:red1 width:1
from:0 till:6457 width:12 text:6457 textcolor:black fontsize:8px
bar:20-24 color:blue1 width:1
from:-6310 till:0 width:12 text:6310 textcolor:black fontsize:8px
bar:20-24 color:red1 width:1
from:0 till:6063 width:12 text:6063 textcolor:black fontsize:8px
bar:15-19 color:blue1 width:1
from:-5903 till:0 width:12 text:5903 textcolor:black fontsize:8px
bar:15-19 color:red1 width:1
from:0 till:5693 width:12 text:5693 textcolor:black fontsize:8px
bar:10-14 color:blue1 width:1
from:-4904 till:0 width:12 text:4904 textcolor:black fontsize:8px
bar:10-14 color:red1 width:1
from:0 till:4555 width:12 text:4555 textcolor:black fontsize:8px
bar:5-9 color:blue1 width:1
from:-4199 till:0 width:12 text:4199 textcolor:black fontsize:8px
bar:5-9 color:red1 width:1
from:0 till:4076 width:12 text:4076 textcolor:black fontsize:8px
bar:0-4 color:blue1 width:1
from:-4400 till:0 width:12 text:4400 textcolor:black fontsize:8px
bar:0-4 color:red1 width:1
from:0 till:4265 width:12 text:4265 textcolor:black fontsize:8px
* Piramida wieku mieszkańców powiatu wadowickiego w 2014 roku.
Religia
* Kościół rzymskokatolicki: 56 parafii;
* Protestantyzm: Kościół Zielonoświątkowy w RP (1 zbór); Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego (1 zbór); Kościół Adwentystów Dnia Siódmego (2 zbory);
* Świadkowie Jehowy: 3 zbory;
* Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego: (1 zbór).
Gospodarka
Przedsiębiorczość
Powiat wadowicki posiada stosunkowo dobrze rozwiniętą małą i średnią przedsiębiorczość, często o wieloletnich tradycjach (głównie w meblarstwie).
Pod koniec grudnia 2003 r. działalność gospodarczą w powiecie prowadziło 14725 jednostek gospodarczych. Sektor prywatny będący własnością osób fizycznych stanowił 83,7%, jednostki budżetowe i komunalne – 2,4%, a spółki prawa handlowego – 2,3%.
Dynamika wzrostu liczby firm jest zróżnicowana w poszczególnych gminach. W powiecie wadowickim wskaźnik ilości zarejestrowanych firm w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wynosi 88/1000.
Przemysł
Główne branże to: przemysł spożywczy (Wadowice), maszynowy, włókienniczy (Andrychów) oraz drzewny i obuwniczy (Kalwaria Zebrzydowska).
* Na terenie Andrychowa, największego ośrodka przemysłowego powiatu, funkcjonują zakłady przemysłowe, takie jak: Andrychowskich Zakładów Przemysłu Bawełnianego Andropol S.A., Wytwórni Silników Wysokoprężnych Andoria S.A. i Andrychowskiej Fabryki Maszyn.
* Drugim ośrodkiem gospodarczym są Wadowice. Swoje siedziby mają tu przedsiębiorstwa Maspex i Skawa, Fabryka Elementów Hydrauliki (z grupy NFI), filia Bumar-Łabędy i Met-Chem (branża chemiczno-metalowa). Wadowice są również ośrodkiem finansowym. Znajduje się tu siedem oddziałów banków.
* Na terenie miasta i gminy Kalwaria Zebrzydowska funkcjonuje ok. 1000 zakładów stolarskich i szewskich oraz sieć hurtowni materiałów oraz akcesoriów do tego typu produkcji, a także zakłady kooperujące.
Rolnictwo
Pozostałą część powiatu stanowią głównie niewielkie (średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi 1,99 ha) indywidualne gospodarstwa rolne typu rodzinnego. W ostatnich latach na terenach rolniczych rozwinęła się sieć małych placówek handlowych. Obszar powiatu pokrywają gleby brunatne kwaśne i pseudobielicowe, gdzie dominują gleby I, II i III klasy bonitacyjnej – 43,5% (większość gleb posiada III klasę). Pozostałe gleby należą do klasy IV – 49,9% oraz V – 6,6%.
Walory turystyczne
Powiat wadowicki, zajmujący fragment Beskidu Małego i Średniego w dorzeczu rzeki Skawy, o silnie sfalowanych wzniesieniach i łagodnych dolinach, obfitujący w różnorodne walory i sprzyja uprawianiu form turystyki o charakterze religijnym, kulturowym i przyrodniczym.
Turystyka religijna przyciąga najwięcej turystów i pielgrzymów, szczególnie w okresie wydarzeń religijnych i kulturowych. Do najważniejszych atrakcji turystycznych należą:
* Wadowice, rodzinne miasto Karola Wojtyły – Jana Pawła II, gdzie można zobaczyć jego dom rodzinny oraz inne miejsca upamiętniające jego życie,
* Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej wraz z odbywającymi się tu co roku Chwalebnym Misterium Męki Pańskiej w Wielkim Tygodniu oraz Misterium Pogrzebu i Triumfu Matki Bożej w sierpniu,
* Sanktuarium górskie na Groniu Jana Pawła II, miejsce poświęcone pamięci papieża Polaka, gdzie znajduje się m.in. fotel, na którym Jan Paweł II siedział podczas wizyty w Skoczowie w 1995 roku.
W Wadowicach znajdują się liczne zabytki sakralne: Bazylika Ofiarowania NMP, Sanktuarium św. Józefa i Klasztor Karmelitów Bosych, Klasztor Zgromadzenia Sióstr św. Rodziny z Nazaretu, Klasztor Księży Pallotynów.
Ponadto na terenie powiatu znajdują się zabytkowe kościoły drewniane (Barwałd Dolny, Marcyporęba, Nidek, Radocza) jak i murowane oraz klasztory, kaplice i cmentarze.
Turystyka poznawcza – liczne zabytki w postaci:
* zamki: ruiny zamku na Górze Lanckorońskiej, Zamek w Spytkowicach,
* zespoły dworskie i dworsko–parkowe: pałac w Paszkówce, pałac Bobrowskich w Andrychowie, Dworek Emila Zegadłowicza w Wadowicach, zajazd „Stara Poczta” w Izdebniku,
* układy urbanistyczne miast w tym rynek w Lanckoronie – średniowieczny układ urbanistyczny z drewnianymi domami,
* walory kulturowe, krajobrazowe, przyrodnicze oferowane przez Beskid Mały i Średni.
Turystyka aktywna i wypoczynkowa umożliwiająca turystom:
* wypady krajoznawcze na liczne piesze, rowerowe i konne szlaki turystyczne, schroniska turystyczne uzupełniana atrakcjami przyrodniczymi Beskidu Małego i Średniego,
* sportowo-rekreacyjna: niewielkie wyciągi narciarskie i trasy narciarskie, ścianki wspinaczkowe, przystań kajakowa, stadniny i miejsca związane z jazdą konną oraz inne obiekty sportowych skupiona głównie w Wadowicach i Andrychowie,
* rozrywkowe jak Park Miniatur w Inwałdzie.
Istotną formą turystyki na terenie powiatu wadowickiego jest agroturystyka oraz towarzysząca jej produkcja zdrowej żywności.
Starostowie
* Feliks Zachuta (1923–)
* Piotr Henryk Wąs (–1931)
Sąsiednie powiaty
* powiat oświęcimski
* powiat chrzanowski
* powiat krakowski
* powiat myślenicki
* powiat suski
* powiat żywiecki (śląskie)
* powiat bielski (śląskie)
Przypisy
Linki zewnętrzne
* [http://www.wadowice.iap.pl Portal powiatu wadowickiego]
* [https://polona.pl/item/powiat-tarnopolski-pod-wzgledem-oswiatowym-i-kulturalnym-cz-1,NzU4NjQ1OTQ Powiat wadowicki pod względem geograficznym, statystycznym i historycznym] (1897) w bibliotece Polona
*
wadowicki
