Wojna polsko-szwedzka (1655–1660)
Wojna polsko-szwedzka, znana jako potop szwedzki, trwała od 1655 do 1660 roku. Była to inwazja Szwecji na Rzeczpospolitą, będąca częścią II wojny północnej. Konflikt ten, zakończony traktatem pokojowym w Oliwie, był jednym z najbardziej niszczycielskich w historii Polski, wpływając na demografię, gospodarkę i kulturę kraju.
Geneza wojny
Szwedzi, po wojnie trzydziestoletniej, zyskali silną pozycję na Bałtyku. Rzeczpospolita, osłabiona wojną z Rosją i powstaniami kozackimi, stała się łatwym celem. Konflikt ten był również spowodowany roszczeniami polskiej dynastii Wazów do tronu szwedzkiego oraz dążeniem Szwecji do dominacji w regionie.
Przebieg konfliktu
- 1655: 21 lipca wojska szwedzkie wkroczyły do Polski, zdobywając Wielkopolskę.
- Oblężenie Jasnej Góry: 18 listopada – 27 grudnia 1655 – Polacy odnieśli zwycięstwo.
- 1656: Wzrost oporu Polaków, klęska Szwedów w bitwie pod Warką (7 kwietnia).
- 1657: Połączenie sił Szwedów i Rakoczego, oblężenie Brześcia Litewskiego (13 maja) i Warszawy (14–17 czerwca).
- 1658: Polacy rozpoczęli oblężenie Torunia 1 sierpnia, które zakończyło się sukcesem 30 grudnia.
Skutki wojny
Konflikt przyniósł ogromne straty demograficzne (nawet do 40% populacji), materialne i kulturowe. Polska utraciła kontrolę nad Prusami Książęcymi i Inflantami. Traktaty welawsko-bydgoskie umocniły pozycję Brandenburgii, a wiele cennych dóbr kultury zostało zniszczonych lub zagrabionych.
Wydarzenia militarne
Kampania 1655
- Bitwa pod Ujściem – zwycięstwo Szwedów (24 lipca)
- Oblężenie Jasnej Góry – zwycięstwo Polaków
Kampania 1656
- Bitwa pod Warką – zwycięstwo Polaków (7 kwietnia)
- Oblężenie Warszawy – zwycięstwo Polaków
Kampania 1657
- Bitwa pod Magierowem – zwycięstwo polsko-tatarskie (11 lipca)
- Oblężenie Krakowa – zwycięstwo polsko-niemieckie
Kampania 1658
- Oblężenie Torunia – zwycięstwo polsko-austriackie (1 sierpnia – 30 grudnia)
Podsumowanie
Potop szwedzki wywarł trwały wpływ na Rzeczpospolitą, prowadząc do znacznych strat i osłabienia państwa. Zmiany w układzie sił w regionie oraz straty kulturowe pozostawiły długofalowe skutki, które były odczuwalne przez wiele lat.
