Posiadanie w prawie
Posiadanie, zgodnie z definicją prawną, oznacza fakt władania rzeczą przez posiadacza, który jest chroniony przez prawo. Posiadanie nie zawsze wiąże się z posiadaniem tytułu prawnego do danej rzeczy. Obejmuje również zwierzęta, a jego istotą jest wyłączność władania rzeczą przez posiadacza.
Elementy stanu posiadania
Wyróżnia się dwa kluczowe elementy posiadania:
- Fizyczne władanie rzeczą (łac. corpus possessionis) – posiadacz powinien mieć możliwość korzystania z rzeczy, nawet jeśli z niej nie korzysta.
- Zamiar władania rzeczą dla siebie (łac. animus rem sibi habendi) – oznacza to, że posiadacz chce posiadać rzecz na własny rachunek; zamiar władania dla kogoś innego to dzierżenie.
W polskim prawie elementy te są uwzględnione w art. 336 Kodeksu cywilnego. Inna teoria, germańska, skupia się wyłącznie na władztwie fizycznym nad rzeczą.
Rys historyczny
Prawo rzymskie jako pierwsze oddzieliło pojęcie posiadania od własności. W średniowieczu posiadanie było określane różnymi terminami, takimi jak „dzierżenie” czy „seisin”.
Skutki prawne posiadania
Posiadanie wiąże się z różnymi skutkami prawnymi, które można podzielić na cztery grupy:
- Domniemania – ułatwiają ustalenie stanu prawnego, w tym:
- domniemanie posiadania samoistnego
- domniemanie ciągłości posiadania
- domniemanie zgodności posiadania ze stanem prawnym
- domniemanie posiadania w dobrej wierze
- Ochrona posiadania – zarówno poprzez przymus państwowy, jak i pomoc własną.
- Zasiedzenie – nabycie prawa przez długotrwałe wykonywanie.
- Korzystanie z rzeczy – posiadacz w dobrej wierze ma prawo do pożytków z rzeczy.
Klasyfikacja posiadania
Posiadanie można klasyfikować według różnych kryteriów:
- Rodzaj: samoistne (jak właściciel) i zależne (na podstawie innego prawa).
- Charakter: zgodne z prawem (z tytułem) i bezprawne (bez tytułu).
- Świadomość: w dobrej wierze (nieświadomość braku prawa) oraz w złej wierze (świadomość braku prawa).
- Stan: wadliwe (nabyte niezgodnie z prawem) i niewadliwe.
Nabycie posiadania
Posiadanie można nabyć na dwa sposoby:
- Pierwotnie – samodzielne nabycie przez zawłaszczenie lub zabór rzeczy.
- Pochodnie – przeniesienie posiadania przez różne formy przekazania.
Ochrona posiadania
W prawie polskim istnieje zakaz naruszania posiadania. Ochrona jest realizowana przez:
- Obronę konieczną i dozwoloną samopomoc posiadacza.
- Roszczenia sądowe – przywrócenie stanu poprzedniego oraz zaniechanie naruszeń, które wygasają po roku od naruszenia.
