Porządek Dorycki
Porządek dorycki to jeden z najważniejszych stylów architektonicznych starożytności, znany z surowości i monumentalizmu, gdzie funkcjonalizm dominował nad walorami artystycznymi. Jego korzenie mogą sięgać budownictwa drewnianego i megaronów mykeńskich, z wieloma dekoracyjnymi detalami naśladującymi elementy drewniane.
Konstrukcja i zasady ogólne
Porządek dorycki rządził się określonymi zasadami, w tym zasadą tryglifu:
- Tryglif musi być umieszczony nad każdą kolumną oraz interkolumnium.
- Na krawędziach fryzu należy umieścić dwa tryglify, nigdy metopy.
- Tryglify powinny być umieszczone nad środkami kolumn i interkolumnium.
Wymiary elementów architektonicznych były ściśle określone. Modułem w przypadku porządku doryckiego była połowa średnicy trzonu kolumny, a kolumny miały 12 modułów wysokości. Stereobat, składający się z fundamentu i trójstopniowej krepidomy, stanowił podstawę budowli doryckiej.
Kolumna i belkowanie
Kolumny doryckie charakteryzowały się brakiem bazy i lekko zwężającym się ku górze trzonem, który w około jednej trzeciej wysokości miał wybrzuszenie (entasis) zapobiegające optycznemu złudzeniu. Głowice kolumn miały prosty kształt, składający się z echinusa i abakusa, a trzon pokrywały żłobienia (kanelury).
Belkowanie składało się z architrawu, fryzu tryglifowo-metopowego oraz gzymsu, często zakończonego simą. Budowle przykrywano dwuspadowym dachem, który tworzył tympanony na elewacjach szczytowych.
Zasięg i zastosowanie
Porządek dorycki rozwijał się na Peloponezie i rozprzestrzenił się tam, gdzie dotarła grecka cywilizacja, z ciekawymi przykładami w Italii i na Sycylii. Chociaż surowe zasady doryckie były trudne do zastosowania w większych budowlach, znane są przykłady z okresu hellenistycznego, takie jak świątynia Ateny Nikeforos w Pergamonie.
Do znanych zabytków doryckich należą:
- Świątynia Apolla w Koryncie (ok. 540 r. p.n.e.)
- Świątynia Afai na Eginie (ok. 510-490 r. p.n.e.)
- Świątynia Zeusa (Olimpiejon)
- Świątynie w Paestum (np. Hery, poł. V w.p.n.e.)
- Partenon w Atenach, uważany za najdoskonalszy przykład stylu doryckiego.
