Porozumienie białowieskie
Porozumienie białowieskie, znane również jako Porozumienie o utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw, to międzynarodowa umowa dotycząca utworzenia Wspólnoty, zawarta 8 grudnia 1991 przez przewodniczącego Rady Najwyższej Białorusi oraz prezydentów Rosji i Ukrainy. Spotkanie miało miejsce w Wiskulach, na terenie Puszczy Białowieskiej.
Historia
Na początku lat 90. XX wieku Związek Radziecki przeżywał głęboki kryzys. 24 sierpnia 1991 roku Ukraina ogłosiła niepodległość, a dzień później Białoruś przyjęła podobną deklarację. W tym czasie Borys Jelcyn, prezydent Rosji, prowadził nieformalną walkę z Michaiłem Gorbaczowem, prezydentem ZSRR, dążąc do demontażu Związku.
Nie mogąc osiągnąć porozumienia z rządem centralnym, przywódcy Białorusi, Rosji i Ukrainy spotkali się między 7 a 8 grudnia 1991 roku w celu omówienia kwestii gospodarczych, które szybko ustąpiły miejsca sprawom politycznym. Jelcyn zadeklarował brak możliwości działania w sprawie dostaw surowców, ponieważ decyzje podejmował Gorbaczow.
Treść porozumienia
Traktat stwierdzał, że ZSRR przestaje istnieć jako podmiot prawa międzynarodowego, a w jego miejsce powstają suwerenne państwa tworzące Wspólnotę Niepodległych Państw. Porozumienie podpisały osoby reprezentujące Rosję, Białoruś i Ukrainę: Borys Jelcyn, Stanisłau Szuszkiewicz i Łeonid Krawczuk.
Pomimo protestów Gorbaczowa, który uważał, że o losie ZSRR nie mogą decydować tylko trzy republiki, porozumienie weszło w życie. Wspólnota miała na celu współpracę między nowo powstałymi państwami oraz pomoc w stabilizacji sytuacji po rozpadzie ZSRR. Ratyfikacja porozumienia miała miejsce w dniach 10-12 grudnia 1991 roku przez parlamenty narodowe tych krajów.
Rozwój WNP
- 13 grudnia 1991 roku do WNP przystąpiły republiki azjatyckie ZSRR: Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan.
- 21 grudnia 1991 roku w Ałma-Acie podpisano protokół dotyczący celów Wspólnoty, do której przystąpiły także Armenia, Azerbejdżan i Mołdawia.
- Gruzja dołączyła do WNP w grudniu 1993 roku, natomiast kraje bałtyckie odmówiły przystąpienia.
Podpisanie porozumienia białowieskiego uznawane jest za symboliczny koniec ZSRR, jednak nie wiązało się z likwidacją jego potencjału militarnego czy gospodarczego. To wydarzenie potwierdziło, że Związek przestał istnieć jako podmiot prawa międzynarodowego, co miało dalekosiężne skutki dla regionu.
