Pokój Kalliasa – domniemany traktat z 449 p.n.e. kończący wojny perskie między Związkiem Ateńskim a imperium Achemenidów.
Treść traktatu
Na mocy Pokoju Kalliasa, Persja zrzekała się hegemonii na Morzu Egejskim oraz uznawała niezależność azjatyckich miast greckich. Kluczowe postanowienia obejmowały:
- Ograniczenie obecności okrętów perskich w Morzu Egejskim do wyznaczonych punktów.
- Zakaz zbliżania się wojsk lądowych Persji do wybrzeża greckiego na odległość mniejszą niż dzień jazdy konnej.
- Ateńczycy nie mieli wkroczyć na ziemie podległe królowi perskiemu ani sprzymierzać się z jego wrogami.
W praktyce oznaczało to rezygnację Persji z dominacji nad azjatyckimi miastami greckimi oraz umocnienie pozycji Związku Morskiego na Morzu Egejskim.
Historyczność traktatu
Niektórzy badacze, tacy jak P.J. Rhodes i Adam Ziółkowski, kwestionują autentyczność Pokoju Kalliasa. Argumenty przeciwko jego historyczności obejmują:
- Nieobecność wzmianki o traktacie w dziełach Herodota i Tukidydesa, mimo jego potencjalnego znaczenia.
- Nieadekwatność działań Ateńczyków i Persów po roku 449 p.n.e. do postanowień traktatu.
- Wątpliwości już w starożytności, wyrażone przez Teopompa z Chios i Kallistenesa z Olintu.
Niektórzy historycy sugerują, że wojny mogły zakończyć się jedynie nieformalnym porozumieniem Aten z satrapami w zachodniej Azji Mniejszej, a Pokój Kalliasa mógł być późniejszym wymysłem greckich historyków, mającym na celu ukazanie kontrastu między chwalebną przeszłością a haniebną teraźniejszością.
Obrońcy historyczności traktatu wskazują na możliwe aluzje do niego w pracach Tukidydesa oraz brak informacji o konfliktach grecko-perskich w latach 449–412 p.n.e. Dodatkowo, brak inskrypcji o trybucie w 448 p.n.e. oraz początek wielkiej przebudowy Aten w 450 p.n.e. mogą świadczyć o zakończeniu działań wojennych.
Podsumowanie
Pokój Kalliasa pozostaje tematem debat wśród historyków. Istnieją zarówno argumenty za jego autentycznością, jak i te podważające jego istnienie, co czyni go istotnym elementem badań nad historią wojny perskiej i relacji grecko-perskich.
