Podatek progresywny
Podatek progresywny to metoda obliczania podatku, w której wysokość należnego podatku wzrasta szybciej niż proporcjonalnie do podstawy opodatkowania. Najczęściej odnosi się do podatku dochodowego od osób fizycznych, gdzie stawka opodatkowania rośnie wraz ze wzrostem dochodu podatnika. W przeciwieństwie do podatku liniowego, w którym wszyscy płacą tę samą stawkę, oraz podatku pogłównego, gdzie każdy płaci tę samą kwotę, w systemie progresywnym osoby o wyższych dochodach płacą wyższe stawki.
Progi podatkowe
W progresywnych systemach podatkowych efektywna stopa opodatkowania jest określana dla różnych przedziałów dochodowych, zwanych progami podatkowymi. Dochód powyżej progu opodatkowany jest wyższą stawką.
Przykład obliczeń
Przykład skali podatkowej z dwoma przedziałami:
- 0 zł – 30 000 zł – 20%
- ponad 30 000 zł – 50%
Podatnik A z dochodem 25 000 zł płaci 5000 zł podatku (20%). Podatnik B z dochodem 40 000 zł płaci 11 000 zł podatku, ponieważ część jego dochodu opodatkowana jest stawką 20%, a część 50%, co skutkuje efektywną stawką 27,5%.
Kwota wolna od podatku
W systemie progresywnym często występuje kwota wolna od podatku, co oznacza, że dochody poniżej określonego progu nie są opodatkowane.
Wprowadzenie alternatywnych stawek
Alternatywą dla podatku progresywnego jest podatek degresywny, gdzie stawki maleją wraz ze wzrostem dochodu, oraz podatek liniowy, w którym wszystkie dochody opodatkowane są taką samą stawką.
Globalny kontekst
Większość rozwiniętych gospodarek stosuje progresywne skale opodatkowania, co przyczynia się do większej sprawiedliwości społecznej poprzez redystrybucję dochodów. W krajach takich jak Francja czy Szwecja progresja jest bardziej rozbudowana.
Efekty ekonomiczne
Progresywny podatek dochodowy jest uważany za narzędzie łagodzenia nierówności społecznych. Rekomendacje badaczy sugerują, że jego celem nie jest jedynie zmniejszenie nierówności, ale także redukcja negatywnych skutków społecznych. Warto również zauważyć, że niektórzy ekonomiści proponują alternatywy, takie jak podatek od konsumpcji.
Negatywne skutki
Podatek progresywny może zniechęcać do pracy oraz prowadzić do unikania opodatkowania. Dodatkowo, jego administracja jest relatywnie kosztowna.
Optymalizacja systemu podatkowego
Badania wskazują, że optymalne stawki podatkowe powinny uwzględniać dynamiczną strukturę społeczeństwa. Niektóre analizy sugerują, że stawki krańcowe mogą być optymalne powyżej 50% dla najwyższych dochodów, co może sprzyjać rozpoczęciu kariery przez osoby o niższych dochodach.
