Pierwoskrzelne (Protobranchia)
Pierwoskrzelne to podgromada małży (Bivalvia), charakteryzująca się prostymi, dwupłatowymi skrzelami, które mają listkowate wyrostki pokryte rzęskami. Te rzęski generują ruch wody w jamie płaszczowej, co jest kluczowe dla ich funkcji oddechowej.
Gatunki pierwoskrzelne są znane z skamieniałości kambryjskich i mają jedną z najbardziej prymitywnych budów wśród małży. Ich muszle są zazwyczaj trójkątne lub owalne, z wewnętrzną warstwą perłową lub porcelanową, a ich rozmiar zwykle nie przekracza 30 mm.
Pierwoskrzelne występują w morzach pełnosłonych, zamieszkując dno lub jego powierzchnię, zarówno w wodach płytkich, jak i głębokich.
Klasyfikacja
Współczesne pierwoskrzelne dzielą się na dwa główne rzędy, których podział oparty jest na budowie zamka:
- Nuculoida – zamek z licznymi ząbkami (rodziny Nuculidae i Nuculanidae)
- Solemyoida – zamek bez ząbków
W alternatywnej klasyfikacji zaproponowanej przez Newella w 1965 roku, Protobranchia nie jest wyróżniana, a Nuculoida i Solemyoida przypisywane są odpowiednio do podgromad Palaeotaxodonta i Cryptodonta. Inne badania, takie jak te przeprowadzone przez Giribeta i Wheelera, również nie potwierdzają taksonu Protobranchia, sugerując zamiast tego podział na monofiletyczne grupy Solemyoidea, Nuculoidea i Nuculanoidea. Mimo braku jednoznacznych dowodów, Protobranchia wciąż jest uznawana w wielu publikacjach.
Nowoczesna klasyfikacja
Obecne systemy klasyfikacji dzielą Protobranchia na trzy rzędy współczesne oraz jeden rząd wymarły:
- Afghanodesmatida †
- Nuculanoida
- Nuculida
- Solemyoida
