Pierwiosnek lekarski
Pierwiosnek lekarski (Primula veris L.) to długowieczna bylina z rodziny pierwiosnkowatych, występująca głównie w Europie oraz w zachodniej i środkowej Azji. W Polsce jest powszechnie spotykana na niżu i w niższych położeniach górskich. Roślina ta kwitnie wiosną i zasiedla łąki oraz świetliste zarośla i lasy.
Rozmieszczenie geograficzne
Pierwiosnek lekarski ma zasięg eurosyberyjski i występuje w wielu regionach, m.in. w:
- Środkowej Szwecji i Finlandii
- Wyspach Brytyjskich (oprócz Islandii)
- Północnej Hiszpanii i środkowych Włoszech
- Środkowej Rosji po Ural
W północnej Afryce gatunek ten wymarł (Algieria), a lokalnie jest rzadszy w niektórych rejonach Polski.
Morfologia
Pierwiosnek lekarski ma wzniesiony pokrój z rozetą liści. Kłącze wyrasta z licznych korzeni, osiągających do 15 cm długości. Kwiaty są okazałe, z kielichem długości 15-20 mm, a korona ma średnicę od 18 do 28 mm.
Biologia
Roślina jest hemikryptofitem, a jej rozwój jest uzależniony od dostępu światła. Pierwiosnek nie toleruje silnej konkurencji innych roślin, a jego kwitnienie słabnie w cieniu. Kwiaty są pożywieniem dla larw niektórych owadów.
Zagrożenia i ochrona
W 2012 roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznała pierwiosnek lekarski za gatunek najmniejszej troski (LC). Jego populacje są obecne w parkach narodowych w Polsce, a roślina nie podlega obecnie prawnej ochronie gatunkowej.
Zastosowanie
Roślina ozdobna
Pierwiosnek lekarski jest rzadziej uprawiany niż inne gatunki, jednak polecany jest do ogrodów naturalistycznych i na suchych łąkach, gdzie dobrze prezentuje się w dużych grupach.
Roślina lecznicza
Pierwiosnek miał zastosowanie w tradycyjnym lecznictwie, a różne jego części są wykorzystywane jako surowiec zielarski. Używany jest w medycynie ludowej, a jego kwiaty fermentowano w Wielkiej Brytanii dla uzyskania napojów o działaniu uspokajającym.
W gospodarce pastwiskowej jest cenioną rośliną saponinową, chętnie zgryzaną przez zwierzęta. Roślina nie wymaga intensywnej pielęgnacji, a jej uprawa jest łatwa.
