Reklama

Partia Socjaldemokratyczna (Portugalia)

|posłowie =
|senatorowie =
|eurodeputowani =
|commons =
|www = http://www.psd.pt
}}
Partia Socjaldemokratyczna (, PSD) – portugalska partia centrowo-prawicowa, reprezentująca nurty chadecki, konserwatywno-liberalny i konserwatywny, członek Europejskiej Partii Ludowej. Ugrupowanie rządziło lub współrządziło Portugalią w latach 1979–1995 i 2002–2005. Od 21 czerwca 2011 partia, w wyniku wygranych wyborów do kolejnych w 2015 roku ponownie była ugrupowaniem współrządzącym. Współtworzyła centroprawicowy pierwszy rząd Pedra Passosa Coelho.

Reklama

Podstawowe fakty

Nazwa ugrupowania jest myląca i nie odnosi się do ideologii socjaldemokracji. Ugrupowanie zostało założone jako centrolewicowe, obecnie jest to partia centroprawicowa. W 1996 opuściło Międzynarodówkę Liberalną, a od końca lat 90. jego przedstawiciele w Parlamencie Europejskim zasiadają w Europejskiej Partii Ludowej (wcześniej PSD należała do Partii Europejskich Liberałów, Demokratów i Reformatorów). Członek PSD i były premier z jej ramienia José Manuel Durão Barroso w latach 2004–2014 był przewodniczącym Komisji Europejskiej. Partia wydaje własny tygodnik „Povo Livre” (Wolny Lud). Pierwszy numer gazety ukazał się 13 sierpnia 1974.

Historia

Początki

PSD powstała po rewolucji goździków 6 maja 1974, kiedy to Francisco Sá Carneiro, Francisco Pinto Balsemão i Joaquim Magalhães Mota publicznie ogłosili utworzenie ugrupowania nazywanego wówczas PPD – Ludowa Partia Demokratyczna (port. Partido Popular Democrático, PPD). Pierwsze spotkanie członków PPD miało miejsce w Pavilhão dos Desportos (Salonie Sportu) w Lizbonie 25 października 1974, a miesiąc później odbył się pierwszy oficjalny kongres partyjny. 17 stycznia 1975 6,3 tys. podpisów wysłano do Sądu Najwyższego w celu zarejestrowania partii, co zostało uczynione 8 dni później.

Reklama

W rządzie i w opozycji

PSD brała udział w wielu gabinetach, które rządziły Portugalią po rozpoczęciu procesu transformacji. W tym czasie powstawały instytucje demokratyczne. W 1979 PSD utworzyła koalicję wyborczą wraz z Centrum Socjalno-Demokratycznym i innymi mniejszymi partiami znaną jako Sojusz Demokratyczny (AD). AD zwyciężyła w wyborach parlamentarnych w końcu 1979, a lider PSD Francisco Sá Carneiro został premierem. Koalicja zwiększyła swój stan posiadania w parlamencie w wyniku przyspieszonych wyborów w 1980, ale pasmo sukcesów zakończyła śmierć premiera Sá Carneiro w katastrofie lotniczej 4 grudnia 1980. Francisco Pinto Balsemão przejął przywództwo zarówno w PSD, jak i w AD, zostając także premierem. Nie miał jednak charyzmy swojego poprzednika i nie potrafił przyciągnąć do partii masowego poparcia.
AD zostało rozwiązane w 1983, a w wyborach parlamentarnych w tym roku PSD przegrała z Partią Socjalistyczną. Jednak socjalistom brakowało sporo głosów do osiągnięcia większości, uformowali więc wielką koalicję znaną jako Blok Centrowy, w skład której weszła także PSD. Wielu prawicowych członków partii włączając w to Aníbala Cavaco Silvę sprzeciwiało się takiej polityce kierownictwa. Kiedy więc Cavaco Silva został liderem partii 2 lipca 1985 wyprowadził PSD z koalicji z socjalistami.
Partia odniosła zwycięstwo w wyborach z 1985, jednak nie uzyskała bezwzględnej większości głosów. Pomimo tego Cavaco Silva został premierem. Zmniejszenie podatków przez jego rząd i liberalizacja gospodarcza zapewniły Portugalii kilka lat wzrostu ekonomicznego. Przedterminowe wybory, które odbyły się w 1987, zapewniły PSD zwycięstwo. Partia uzyskała 50.2% głosów, co przełożyło się na 148 miejsc w parlamencie (na 250). Po raz pierwszy jedna partia portugalska uzyskała większość bezwzględną w wyborach parlamentarnych i dzięki temu mogła samodzielnie sprawować rządy. Kolejne wybory w 1991 PSD wygrała prawie tak samo łatwo, jednak rosnące bezrobocie spowodowało spadek popularności Cavaco Silvy. Partia przegrała wybory w 1995 i 1999, oddając na 7 lat ster rządów socjalistom.
Powrót do władzy miał miejsce w 2002, jednak zwycięstwo nie okazało się zupełnym, ponieważ partia musiała dobrać sobie koalicjanta – została nim Partia Ludowa. Barroso został premierem, jednak po dwóch latach zrezygnował z tej funkcji aby objąć stanowisko szefa Komisji Europejskiej. Jego miejsce zajął Pedro Santana Lopes.
Podczas wyborów z 20 lutego 2005 Santana Lopes poprowadził partię do największej klęski od czasu 1983. PSD utraciła 12% głosów, zdobywając tylko 72 mandaty, a tracąc 30. Jej rywalka Partia Socjalistyczna uzyskała absolutną większość parlamentarną. Od 2006 poparcie dla PSD zaczyna wzrastać: w wyborach prezydenckich jej były przewodniczący Aníbal Cavaco Silva odniósł zwycięstwo w pierwszej turze. W wyborach do Parlamentu Europejskiego z 2009 partia zajęła pierwsze miejsce wygrywając w większości regionów i zdobywając w skali całego kraju nieco ponad milion głosów i 31,71%, co zapewniło jej 8 mandatów w Strasburgu. W wyniku wyborów z 2011 PSD – po sześciu latach spędzonych w opozycji – powróciła do władzy. Jej działacze współtworzą pierwszy rząd Pedra Passosa Coelho.

Poparcie w wyborach

* Jako koalicja Portugalia Naprzód wraz z Partią Ludową

Liderzy

* Francisco Sá Carneiro (1974–1978, 1978–1980)
* António Sousa Franco (1978)
* José Menéres Pimentel (1978)
* Francisco Pinto Balsemão (1981–1983)
* Nuno Rodrigues dos Santos (1983–1984)
* Carlos Mota Pinto (1984–1985)
* Aníbal Cavaco Silva (1985–1995)
* Fernando Nogueira (1995–1996)
* Marcelo Rebelo de Sousa (1996–1999)
* José Manuel Durão Barroso (1999–2004)
* Pedro Santana Lopes (2004–2005)
* Luís Marques Mendes (2005–2007)
* Luís Filipe Menezes (2007–2008)
* Manuela Ferreira Leite (2008–2010)
* Pedro Passos Coelho (2010–2018)
* Rui Rio (2018-2022)
* Luís Montenegro (od 2022)

Premierzy

* Francisco Sá Carneiro (1979–1980)
* Francisco Pinto Balsemão (1981–1983)
* Aníbal Cavaco Silva (1985–1995)
* José Manuel Durão Barroso (2002–2004)
* Pedro Santana Lopes (2004–2005)
* Pedro Passos Coelho (2011–2015)