Papier wartościowy
Papier wartościowy to zbywalny dokument lub zapis w systemie informatycznym, który reprezentuje prawa majątkowe. Osoba wskazana w dokumencie jest uprawniona do korzystania z tych praw. Utrata lub zniszczenie dokumentu prowadzi do utraty uprawnień, chyba że wydane zostanie postanowienie o umorzeniu.
W teorii papierów wartościowych funkcjonuje pojęcie inkorporacji, co oznacza, że prawo podąża za dokumentem. Przykłady inkorporowanych praw to wierzytelności pieniężne, udziały czy prawo do rozporządzania towarem.
W przeciwieństwie do papierów wartościowych, znaki legitymacyjne (np. bilet kolejowy) nie ucieleśniają praw majątkowych, a jedynie potwierdzają zawarcie umowy. Zniszczenie znaku legitymacyjnego nie wyklucza możliwości wykazania uprawnień w inny sposób.
Papiery wartościowe w polskim prawie
W Polsce funkcjonuje system germański regulujący papiery wartościowe, oparty na przepisach kodeksu cywilnego. Wyróżnia się pięć teorii dotyczących momentu powstania papieru wartościowego:
- Teoria kreacyjna: uprawnienie powstaje w momencie wystawienia dokumentu.
- Teoria emisyjna: potrzebne jest wydanie dokumentu innej osobie.
- Teoria dobrej wiary: uprawnienie powstaje, gdy dokument znajdzie się w rękach nabywcy w dobrej wierze.
- Teoria umowna: wystawienie dokumentu i zawarcie umowy między wystawcą a odbiorcą.
- Teoria pozoru prawnego: nabywca w dobrej wierze jest chroniony, nawet jeśli umowa była nieważna.
Obrót papierami wartościowymi w Polsce reguluje szereg przepisów, a do papierów wartościowych zalicza się:
- akcje,
- prawa poboru,
- obligacje,
- kwity depozytowe,
- certyfikaty inwestycyjne,
- inne zbywalne papiery wartościowe.
Od listopada 2018 roku papiery wartościowe muszą być rejestrowane w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych (z wyjątkiem weksli).
Kryteria podziału papierów wartościowych
Papiery wartościowe można klasyfikować według różnych kryteriów:
- Rodzaj inkorporowanego prawa:
- wierzycielskie (np. weksel, obligacja),
- udziałowe (np. akcje),
- towarowe (np. konosament).
- Sposób wskazania osoby uprawnionej:
- imienne,
- na okaziciela,
- na zlecenie.
- Uprzywilejowanie:
- uprzywilejowane (np. akcje z prawem do dywidendy),
- nieuprzywilejowane.
