Panteizm
Panteizm, z greckiego „pan” (wszystko) i „theos” (Bóg), to filozoficzno-religijny pogląd utożsamiający wszystko z Bogiem lub absolutem. Neguje istnienie osobowego Boga, promując ideę, że absolut przenika wszystkie substancje. Panteizm często łączy się z koncepcjami rozwoju wszechświata, jedności i wieczności świata materialnego.
Ważnymi filozofiami panteistycznymi są m.in. stoicyzm, neoplatonizm oraz myśli Giordana Bruna i Barucha Spinozy. Ruchy religijne, takie jak amalrycjanie i begardzi, również przyjęły panteistyczne idee. Panteizm różni się od koncepcji przebóstwienia w chrześcijaństwie, która zakłada możliwość połączenia dusz z Bogiem.
Historia
Pojęcie panteizmu po raz pierwszy wprowadził Joseph Raphson w 1697 roku w pracy „De spatio reali”. John Toland również użył tego terminu w 1705 roku w dziele „Socinianism Truly Stated, by a Pantheist”.
Ostatnie Wydarzenia
W XX wieku panteizm przeżył renesans, współczesne idee ekologiczne sprzyjały jego rozwojowi. Albert Einstein w 1954 roku wyraził swoje przekonania panteistyczne, twierdząc, że nie wierzy w osobowego Boga. Zamiast tego, uznawał podziw dla struktury świata, opisywanej przez naukę, jako swoją formę religii.
Podział Panteizmu
Panteizm można podzielić na dwa główne nurty:
- Naturalizm – uznaje jedynie rzeczy i zjawiska przyrody, negując istnienie zjawisk ponadnaturalnych oraz jakąkolwiek transcendencję.
- Spirytualizm – zakłada, że idee muszą mieć swoje źródło w umysłach, które je noszą, a te umysły są substancjami aktywnymi.
Panteizm Spinozy
Baruch Spinoza w swojej filozofii dowodzi istnienia Boga jako substancji samowystarczalnej, która jest złączona z naturą. W jego ujęciu Bóg nie jest Stwórcą, lecz wieczną i nieskończoną substancją. Spinoza wprowadza pojęcie jedności Boga z naturą, negując możliwość istnienia czegokolwiek poza Bogiem.
Spinoza dzieli rzeczywistość na dwa porządki: rozciągłość (ciało) oraz myślenie (idea). Człowiek jest zatem jednością obu tych porządków. Wszystko w przyrodzie podlega stałym prawom, a działanie przyrody nie ma celu, co jest jedynie ludzkim wyobrażeniem. Czas, według Spinozy, jest subiektywnym postrzeganiem rzeczywistości, a świat należy rozumieć jako całość, a nie zbiór fragmentów.
