Państwo dobrobytu
Państwo dobrobytu, znane również jako państwo opiekuńcze czy socjalne, to koncepcja mająca na celu ochronę obywateli przed ryzykami związanymi z rynkową gospodarką. Powstała po II wojnie światowej, szczególnie w latach 70. i 80. XX wieku. Charakteryzuje się silnym interwencjonizmem państwowym, co kontrastuje z liberalizmem ekonomicznym. Wspierają ją głównie partie socjaldemokratyczne i centrowe.
Cele państwa socjalnego
Państwo opiekuńcze dąży do zabezpieczenia obywateli przed podstawowymi ryzykami życiowymi, takimi jak starość, choroby, niepełnosprawność i bezrobocie. Obejmuje to:
- powszechny dostęp do edukacji i opieki zdrowotnej,
- wsparcie socjalne w postaci ulg, zasiłków i budownictwa komunalnego,
- finansowanie organizacji pozarządowych.
Finansowanie wydatków socjalnych opiera się na wysokich podatkach.
Typologie państwa dobrobytu
Esping-Andersen wyróżnia trzy typy państwa dobrobytu:
- Reżimy liberalne (np. USA) – skromna pomoc socjalna, niska dekomodyfikacja.
- Reżimy konserwatywne (np. Niemcy) – prawa socjalne nabywane przez różnice statusowe, średnia dekomodyfikacja.
- Reżimy socjaldemokratyczne (np. Szwecja) – wysoka dekomodyfikacja, uniwersalne wsparcie dla wszystkich grup społecznych.
Krytyka państwa opiekuńczego
Idea państwa opiekuńczego spotyka się z krytyką, szczególnie od strony lewicowych ekonomistów. Krytycy podkreślają:
- klasowy charakter państwa oraz istnienie prywatnej własności,
- uzależnienie obywateli od systemów społecznych, co negatywnie wpływa na młodzież i kobiety,
- biurokratyzację i nadmierne koszty strukturalne.
Według niektórych, interwencje państwowe mogą prowadzić do utraty odpowiedzialności obywateli.
Podsumowanie
Państwo dobrobytu dąży do zapewnienia wsparcia obywatelom w obliczu ryzyk życiowych, jednak jego realizacja i efektywność są przedmiotem kontrowersji oraz analiz. Wyróżnia się różne modele i typologie państw opiekuńczych, które oddają złożoność tego zjawiska w kontekście politycznym i społecznym.
