Osobowe źródło informacji (OZI)
Osobowe źródło informacji (OZI) to osoba współpracująca z organami bezpieczeństwa państwa. Pojęcie to zostało wprowadzone w ustawie lustracyjnej, jednak w 2007 roku uznano je za niekonstytucyjne.
Kategorie osobowych źródeł informacji
Początkowo wyróżniano trzy formalne kategorie OZI: informatorzy, agenci i rezydenci. Nieformalnie istniała także czwarta kategoria – kontakt operacyjny. W późniejszych latach kategorie te zmieniały się i rozwijały.
- Informatorem był tajny współpracownik, który ujawniał wrogie działalności, nie mając bezpośredniego kontaktu z organizacjami przestępczymi.
- Agent to tajny współpracownik, który aktywnie rozpracowywał wrogie organizacje, posiadając z nimi bezpośredni kontakt.
- Rezydent kierował grupą informatorów i był zaufanym współpracownikiem, często z doświadczeniem politycznym.
- Kontakt operacyjny to osoba, która udzielała informacji bez formalnego zobowiązania do współpracy.
Zmiany w kategoriach OZI
W 1956 roku powołano Służbę Bezpieczeństwa, a w 1960 roku wprowadzono nowe regulacje dotyczące pracy operacyjnej. Pojawiły się nowe kategorie, takie jak:
- Pomoc obywatelska – osoby dobrowolnie udzielające informacji SB.
- Tajny współpracownik (TW) – główna kategoria współpracy, która wymagała przygotowania i często kompromitacji do pozyskania.
- Kontakt służbowy – najniższy stopień zaangażowania, bez formalnych zobowiązań i wynagrodzenia.
- Konsultant – osoba wykorzystywana do celów specjalistycznych.
Nowe regulacje po 1989 roku
Po przekształceniu struktur SB w 1989 roku, utrzymano kategorię tajnego współpracownika, rozszerzając jego obowiązki. Wprowadzono także nowe kategorie:
- Osoba informująca – tajna pomoc udzielana SB.
- Oficjalne osobowe źródło informacji – osoby, które z racji zajmowanych stanowisk udzielały informacji służbom.
Właściciel lokalu kontaktowego (LK)
Właściciel lokalu kontaktowego to osoba wynajmująca swoje mieszkanie na potrzeby SB, podpisująca zobowiązanie o użyczeniu lokalu w zamian za wynagrodzenie.
