Oprawca (Justycjariusz) w Polsce
Oprawca, znany również jako justycjariusz (maleficorum iudices), był urzędnikiem powołanym w XIV i XV wieku w Polsce do ścigania i sądzenia zawodowych przestępców, niezależnie od ich przynależności stanowej. Jego powstanie związane było z umocnieniem władzy monarszej za panowania Władysława Łokietka oraz próbą wprowadzenia bardziej arbitralnych procedur sądowych.
W miarę upływu czasu, zwłaszcza w XV wieku, uprawnienia oprawcy zostały ograniczone, co wynikało z oporu szlachty. Justycjariusz, który wcześniej posiadał szerokie kompetencje, stracił prawo do orzekania i koncentrował się na ściganiu przestępców oraz ich oskarżaniu przed sądem starościańskim. Ostatecznie urząd ten zanikł do końca XV wieku, a na Mazowszu do połowy XVI wieku.
Urząd Justycjariusza w Galicji
W latach 1784–1848 w Galicji istniał urząd justycjariusza, który funkcjonował w ramach sądownictwa dominialnego. Urzędnik ten był mianowany i opłacany przez właściciela wsi lub miasta, a jego zadaniem było rozpatrywanie spraw cywilnych oraz drobnych przestępstw.
Bibliografia
- Juliusz Bardach, Historia państwa i prawa Polski. Tom I do połowy XV wieku, PWN, Warszawa 1964
- Zdzisław Kaczmarczyk, Bogusław Leśnodorski, Historia państwa i prawa Polski od połowy XV w. do r. 1795, PWN, Warszawa 1957
Kategoria: Urzędy staropolskie
