Opactwo Cystersów w Oliwie
Opactwo Cystersów w Oliwie, znajdujące się w Gdańsku, było najstarszym klasztorem na Pomorzu Gdańskim, działającym od 1188 do 1831 roku. Zakon cystersów przybył do Oliwy z Kołbacza, a fundatorem był książę pomorski Sambor I. Klasztor szybko zyskał przywileje, w tym prawa do rybołówstwa oraz młynów na Potoku Oliwskim.
Historia i rozwój
W początkowym okresie konwent liczył tylko 12 zakonników, co ograniczyło ich działalność do budowy romańskiego oratorium. W XIII wieku klasztor przeszedł szereg rozbudów, w tym budowę gotyckiego kościoła.
Pod panowaniem książąt pomorskich
- 1195 – Zmiany w konwencie z powodu dyscyplinarnych problemów.
- 1274 – Książę Mściwoj II zabrania wyrębu w lasach klasztornych.
- 1308 – Gdańsk zajęty przez Brandenburczyków, zniszczenie klasztoru.
W czasach krzyżackich
Po 1308 roku Oliwa znalazła się pod panowaniem Krzyżaków. Mimo sporów majątkowych, papież Jan XXII potwierdził prawa klasztoru. W 1350 roku pożar strawił kościół, który odbudowano w stylu gotyckim.
Reformacja i konflikty
W XVI wieku reformacja zaczęła zyskiwać wpływy. Klasztor starał się o utrzymanie autonomii, mimo nacisków na przekształcenie w zakon żebraczy. W 1577 roku opactwo zostało obrabowane i spalone przez gdańszczan.
Czasy Wazów i późniejsze wydarzenia
W XVII wieku opactwo przeżywało rozkwit, a król Jan III Sobieski odwiedzał Oliwę. W czasie „Potopu” Szwedzi splądrowali klasztor, a w 1660 roku podpisano traktat pokojowy w Oliwie.
Od rozbiorów do kasacji
W wyniku rozbiorów Polski opactwo straciło autonomię. W 1831 roku zakon cysterski został zlikwidowany, a dobra klasztorne podzielone między miasto Gdańsk a króla pruskiego. Ostatni opat, Józef Hohenzollern-Hechingen, zmarł w 1836 roku.
Powrót cystersów
Cystersi powrócili do Oliwy w 1945 roku, jednak nie odzyskali opactwa. Obecnie działają w poewangelickim kościele przy ul. Leśnej oraz w budynku przy ul. Polanki.
