Oksa
Oksa, wcześniej znana jako Oksza, to wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie jędrzejowskim, w gminie Oksa. Miejscowość uzyskała prawa miejskie w 1554 roku, ale została zdegradowana do statusu wsi w 1869 roku. Do 1954 roku była siedzibą gminy Węgleszyn. Od 1975 do 1998 roku administracyjnie należała do województwa kieleckiego.
Historia
Oksa została założona przez Mikołaja Reja, który nadał osadnikom działki budowlane oraz przywileje, w tym 16-letnią wolniznę. W 1573 roku w miejscowości znajdowało się kilka rzemieślników oraz młyn. Rozwój Oksy został jednak spowolniony przez zwiększenie obowiązków pańszczyźnianych przez Andrzeja Reja, syna fundatora.
Ośrodek kalwinizmu (ok. 1554-1678)
W Oksie wzniesiono zbór kalwiński, który był jednym z pierwszych tego typu budynków w Europie. W latach 1595-1695 odbywały się tam synody kalwińskie, a do połowy XVII wieku większość mieszkańców stanowili kalwiniści. W 1678 roku budynek zboru został przejęty przez cystersów z Jędrzejowa, co zakończyło okres kalwinizmu w Oksie.
Losy po 1678
Po utracie praw miejskich w 1867 roku, Oksa doświadczała różnych zmian. W 1785 roku udało się wznowić przywilej na odbywanie targów. W 1863 roku miała miejsce bitwa pod Oksą podczas powstania styczniowego. W 1960 roku liczba mieszkańców wynosiła 1235.
Zabytki
- Kościół pw. św. Mikołaja – dawny zbór kalwiński z XVI wieku, wpisany do rejestru zabytków.
