| użytkownicy =
| stocznia = Stocznia Marynarki Wojennej w Gdyni
| wprowadzenie do służby = 1965−1968
| koniec służby = 2008
| zbudowane okręty =
| planowane okręty = 5
| okręty w służbie = 0
| wyporność = standardowa: 208 t
normalna: 220 t
pełna: 232 t
| opancerzenie =
| źródło danych =
| długość = 41,34 m
| szerokość = 6,2 m
| zanurzenie = maksymalne 2,42 m
| napęd = 2 silniki wysokoprężne 40DM o mocy 2200 KM (maks 2400 KM), 2 śruby
| prędkość = 24 węzły
| zasięg = 855 Mm przy prędkości ekonomicznej
| załoga = 28
| uzbrojenie = 2 × II działa AK-230 kal. 30 mm,
12-24 bomb głębinowych na dwóch zrzutniach lub 4 miny morskie
| wyposażenie lotnicze =
| commons = Category:Project 912 class patrol craft
}}
Okręty patrolowe projektu 912 (w kodzie NATO: Obluze) − seria polskich okrętów patrolowych zbudowanych w latach 60 w Stoczni Marynarki Wojennej dla Wojsk Ochrony Pogranicza. Zbudowano pięć okrętów tego typu, które wprowadzono do służby w latach 1965–1968. Służyły początkowo w Morskiej Brygadzie Okrętów Pogranicza, a po jej rozwiązaniu, w 1991 roku weszły w skład nowo powstałej Straży Granicznej, gdzie zasiliły Morski Oddział Straży Granicznej. Proces ich wycofywania rozpoczął się w 1996 roku, kiedy wycofano pierwszą jednostkę z serii, zaś ostatni okręt tego typu opuścił banderę w 2008 roku. Rozwinięciem okrętów tego typu były ścigacze okrętów podwodnych projektu 912M.
Projekt i budowa
W związku z dużym zapotrzebowaniem na jednostki patrolowe dla Wojsk Ochrony Pogranicza, w latach 60. XX wieku podjęto próby pozyskania nowych, dużych okrętów patrolowych. Mimo pozytywnej oceny patrolowców projektu 902, nie zdecydowano się kontynuować ich budowy czy też rozwijać ich konstrukcji, a zaprojektować zupełnie nowy typ okrętu patrolowego. Nowy typ jednostek uzyskał oznaczenie projektu 912. Głównym projektantem został inż. Tadeusz Bylewski. Początkowo ustalono, żeby powierzyć budowę okrętów Stoczni Północnej w Gdańsku z uwagi na jej duże doświadczenie w budowie jednostek tego rodzaju oraz istnienie odpowiedniego zaplecza technicznego; dodatkowo za budową tam okrętów przemawiał fakt, iż stocznia ta dostarczyła udane jednostki projektu 902. Jednak ostatecznie budowę patrolowców powierzono gdyńskiej Stoczni Marynarki Wojennej. Decyzja ta zapadła najprawdopodobniej na szczeblu politycznym. Na przełomie lat 1963–1964 odbyło się przekazanie odpowiedzialności oraz dokumentacji za budowę okrętów między stoczniami w celu rozpoczęcia ich budowy.
Z początkiem 1964 roku Szefostwo Służby Morskiej Wojsk Ochrony Pogranicza zamówiło pięć okrętów, które zbudowane miały być w latach 1965–1967. W wyniku braku doświadczonej kadry pracowniczej oraz braku zaplecza technologicznego budowa przebiegała z licznymi problemami. Dotyczyły one m.in. pozyskania wykwalifikowanych pracowników do stoczni oraz rosnących kosztów przygotowań do rozpoczęcia budowy. Finalnie w maju 1964 roku udało się uzgodnić warunki umowy na opracowanie dokumentacji technicznej, budowy oraz przekazania odbiorcy okrętów, które zgodnie z jej zapisami dostarczone miały być do września 1967 roku. Budowa okrętu prototypowego rozpoczęła się w lipcu 1964 roku, a wodowanie jego kadłuba odbyło się 29 kwietnia 1965 roku. Okręt w stosunku do planów konstrukcyjnych uległ licznym zmianom, dotyczących m.in. wyporności oraz wymiarów.
Po utworzeniu Straży Granicznej RP w 1991 roku, wszystkie pięć okrętów proj. 912 zostało 18 czerwca 1991 roku przekazane przez Marynarkę Wojenną do Morskiego Oddziału Straży Granicznej, w którym weszły w skład Bałtyckiego Dywizjonu Straży Granicznej, stacjonując nadal w Kołobrzegu. Dwie pierwsze jednostki z serii wycofano w 1996 oraz 1997 roku, zaś dwa ostatnie okręty wycofano w 2006 i 2008 roku. Za silnikami głównymi ulokowano Centralę Rozdzielczo-Manewrową. Okręty te zabierały maksymalny zapas paliwa wynoszący 24,5 tony. Jednostki były w stanie osiągnąć maksymalną prędkość wynoszącą 24 węzły, jednak na próbach morskich prototypowy ORP „Fala” osiągnął 25 węzłów. Były to pierwsze polskie okręty wyposażone w te armaty. Pomimo planów, ostatecznie jednostki nie otrzymały współpracujących z armatami radarów artyleryjskich MR-104, które to pojawiły się dopiero na ich dalszym rozwinięciu – ścigaczach ZOP projektu 912M. Naprowadzanie armat na cel odbywało się za pomocą celownika optycznego Kołonka. Armata AK-230 to radziecki, okrętowy system artyleryjski zbudowany w oparciu o dwie armaty automatyczne NN-30 kalibru 30 mm. Zestaw przeznaczony jest do zwalczania celów nawodnych i powietrznych na maksymalnym dystansie wynoszącym odpowiednio 6500 m i 4000 m. SG-324 jako cywilny „Odys” złomowano w Gdańsku w 2004 roku.
Ocena jednostek
Mimo iż okręty projektu 912 były jednostkami nowocześniejszymi od patrolowców projektu 902, nie były one udaną konstrukcją. Za lepsze i bardziej przydatne dla MBOP uważane były starsze jednostki projektu 902. Zaletą okrętów było silne uzbrojenie w postaci dwóch zestawów armat AK-230 oraz bogate wyposażenie elektroniczne, w tym możliwość prowadzenia rozpoznania radioaktywnego, jednak realizowane zadania przez okręty tego typu przydatniejsze były Marynarce Wojennej niż Wojskom Ochrony Pogranicza, których głównym zadaniem było patrolowanie i ochrona granic. Dużą wadą jednostek była źle zaprojektowana linia kadłuba, która powodowała, że przy maksymalnej prędkości przed dziobem tworzył się wał wody, który generował bardzo duże opory. Okręty proj. 912 były też drogie zarówno w pozyskaniu (przyczyniły się do tego m.in. problemy w ich budowie oraz wady ujawnione po próbach, które należało usunąć) i eksploatacji. Mimo iż w czasach wejścia do służby były okrętami nowoczesnymi, to miały one wady wynikające z braku doświadczenia Stoczni Marynarki Wojennej w budowie jednostek tego typu, a część rozwiązań technologicznych zastosowanych przy ich konstrukcji z czasem okazała się być rozwiązaniami „prowizorycznymi”, które generowały liczne problemy z eksploatacją.
Przypisy
Bibliografia
*
*
*
*
*
Kategoria:Okręty zbudowane w Stoczni Marynarki Wojennej
Kategoria:Polskie okręty patrolowe z okresu po 1945
912
