Odnóża stawonogów
Odnóża to parzyste przydatki stawonogów, pełniące różnorodne funkcje, takie jak czucie, lokomocja, pokarm, czy kopulacja. Ich liczba i struktura są istotnymi cechami taksonomicznymi.
Klasyfikacja stawonogów
Trylobitokształtne (Trilobitomorpha)
Trylobity miały jedną parę czułków oraz odnóża kroczne na większości segmentów, z wyjątkiem pierwszego i ostatniego.
Szczękocłkowce (Chelicerata)
Nie mają czułków. Posiadają cztery pary odnóży krocznych oraz odnóża gębowe, dzielące się na szczękoczułki i nogogłaszczki. Odnóża odwłokowe są szczątkowe lub zanikłe.
Pająki (Araneae)
Pająki mają zwykle trzy pary kądziołków przędnych, które są odpowiedzialne za produkcję nici.
Sześcionogi (Hexapoda)
Charakteryzują się trzema parami odnóży krocznych. Ich odnóża tułowiowe podlegają licznym przekształceniom.
Skoczogonki (Collembola)
Maję czułki o 4-6 członach oraz widełki skokowe na odwłoku, które umożliwiają skakanie.
Owady (Insecta)
Odnóża gębowe owadów są opisane w osobnym artykule, a ich odnóża tułowiowe składają się z pięciu głównych segmentów.
Pierwogonki (Protura)
Są jedynymi sześcionogami bez czułków, ich funkcję pełnią odnóża tułowiowe.
Wije (Myriapoda)
Posiadają parzyste odnóża na segmentach ciała, z wyjątkiem telsonu.
Pareczniki (Chilopoda)
Na każdym segmencie ciała mają jedną parę odnóży krocznych, z wyjątkiem dwóch ostatnich segmentów.
Dwuparce (Diplopoda)
Posiadają jedną parę szczęk, a na segmentach 2-4 występują po jednej parze odnóży, a na pozostałych po dwie.
Skąponogi (Pauropoda)
Ich tułów składa się z 11 segmentów, z 9 parami odnóży krocznych.
Drobnonogi (Symphyla)
Nowo narodzone mają około 6 par odnóży, a dorosłe 12 par.
Skorupiaki (Crustacea)
Na głowie mają dwie pary czułków oraz trzy pary odnóży gębowych. Ich ciała zawierają wiele odnóży, w tym skrzela.
Skrzelonogi (Branchiopoda)
Posiadają liczne, dwugałęziste odnóża, które służą do poruszania się oraz oddychania.
Podkowiastogłowe (Cephalocarida)
Ich tułów składa się z 8 segmentów z prymitywnymi odnóżami, podczas gdy odwłok ma 11 segmentów bez odnóży.
Pancerzowce (Malacostraca)
Trzy pary odnóży odwłokowych biorą udział w tworzeniu płetwy ogonowej.
Dziesięcionogi (Decapoda)
Posiadają 2 pary czułków, parę żuwaczek, 2 pary szczęk i 5 par odnóży krocznych, z czego pierwsza para przekształcona jest w szczypce.
Małżoraczki (Ostracoda)
Maję 2 pary czułków, 1 parę żuwaczek oraz 2 pary odnóży tułowiowych.
Łopatonogi (Remipedia)
Ich odnóża pływne znajdują się po bokach segmentów, a do polowania używają jadu.
Maxillopoda
Odnóża tułowiowe pełnią funkcje lokomotoryczne lub wytwarzają prądy wodne do pobierania pokarmu. Odnóża odwłokowe są nieobecne.
