Obiekty Herbiga-Haro
Obiekty Herbiga-Haro (HH) to małe, mgławicopodobne struktury w kosmosie, związane z regionami gwiazdotwórczymi. Charakteryzują się zjonizowanym gazem, poruszającym się z prędkością 100-1000 km/s, który pochodzi od młodych gwiazd. Obiekty te mają krótkotrwały charakter, żyjąc zaledwie kilka tysięcy lat, i ich wygląd może się szybko zmieniać w wyniku interakcji z otaczającym gazem. Do 2006 roku zidentyfikowano około 500 takich obiektów, a ich nazwa pochodzi od odkrywców George’a Herbiga i Guillermo Haro.
Odkrycie i historia
Pierwszy obiekt HH został zaobserwowany w XIX wieku przez Sherburne’a Wesleya Burnhama. W latach 40. XX wieku George Herbig i Guillermo Haro dokonali kolejnych obserwacji, klasyfikując te obiekty jako zjawiska związane z młodymi gwiazdami. W latach 80. zrozumiano, że obiekty HH emitują dżety gazu, które powodują powstawanie obszarów jasnych emisji.
Charakterystyka fizyczna
- Obiekty HH składają się głównie z wodoru (75%) i helu (25%).
- Temperatury w obiektach HH osiągają od 8000 do 12000 K.
- Ich masa wynosi od 1 do 20 mas Ziemi.
Obiekty HH są złożone z gazu, a ich gęstość jest znacznie wyższa niż w innych regionach gwiazdotwórczych.
Ruchy i zmienność
Obiekty HH poruszają się z prędkością od 100 do 1000 km/s, a ich jasność zmienia się w czasie. Obserwacje wykazały, że dżety gazu emitowane przez gwiazdy źródłowe działają w impulsach, co prowadzi do powstawania złożonych struktur w obiektach HH.
Gwiazdy źródłowe
Gwiazdami źródłowymi obiektów HH są młode protogwiazdy, które astronomowie dzielą na klasy w zależności od emitowanego promieniowania podczerwonego. Około 80% tych gwiazd to układy podwójne lub wielokrotne, co wskazuje na ich większą tendencję do generowania dżetów.
Odpowiedniki w podczerwieni
Obiekty HH związane z młodymi gwiazdami często są niewidoczne w świetle widzialnym z powodu zakrycia przez obłoki gazu. Można je jednak obserwować w podczerwieni, gdzie pokazują naddźwiękowe fale gazu, które powstają w wyniku dżetów z protogwiazd. Fale te poruszają się z prędkością kilkuset kilometrów na sekundę, podgrzewając otaczający gaz.
