Nowogródzka Brygada Kawalerii
Nowogródzka Brygada Kawalerii (Now. BK) była jednostką kawalerii Wojska Polskiego II RP, która wzięła udział w kampanii wrześniowej 1939 roku. Brygada działała w ramach Armii „Modlin” i brała udział w bitwie granicznej, osłaniając lewe skrzydło armii w rejonach Działdowa i Lidzbarka. Po przegranej bitwie granicznej, brygada przeszła do odwodu Naczelnego Wodza, a 27 września została rozbita przez oddziały sowieckie podczas próby ucieczki do granicy węgierskiej.
Okres międzywojenny
1 kwietnia 1937 roku brygada została oficjalnie nazwana Nowogródzką Brygadą Kawalerii. Jej struktura organizacyjna w latach 1937–1939 obejmowała:
- Dowództwo w Baranowiczach
- 25 pułk Ułanów Wielkopolskich w Prużanie
- 26 pułk Ułanów Wielkopolskich w Baranowiczach
- 27 pułk Ułanów w Nieświeżu
- 3 pułk strzelców konnych w Wołkowysku
- 9 dywizjon artylerii konnej w Baranowiczach
- 9 szwadronów łączności i pionierów w Baranowiczach
Mobilizacja i udział w kampanii wrześniowej 1939
Nowogródzka BK została zmobilizowana 23 marca 1939 roku i weszła w skład Armii „Modlin”. W dniach 1-3 września broniła pozycji przed niemiecką 217 Dywizją Piechoty, a następnie przeszła do odwrotu w kierunku Płocka. Po przybyciu do rejonu Lubartowa brygada wzięła udział w II bitwie tomaszowskiej. Po ciężkich walkach z niemieckimi siłami, część brygady zdołała przerwać się przez okrążenie, ale 27 września została rozproszona przez niemieckie ataki.
Obsada personalna we wrześniu 1939
W skład kwatery głównej brygady wchodziło:
- Dowódca: gen. bryg. Władysław Anders
- Zastępca: płk kaw. Kazimierz Żelisławski
- Szef sztabu: mjr dypl. Adam Sołtan
- Oficer ordynansowy: rtm. Olgierd Ślizień
Organizacja wojenna brygady we wrześniu 1939
Brygada składała się z różnych jednostek, w tym:
- Kwatera Główna Nowogródzkiej Brygady Kawalerii
- 25 pułk ułanów
- 26 pułk ułanów
- 27 pułk ułanów
- 9 dywizjon artylerii konnej
Dowódcy brygady
- gen. bryg. Władysław Anders (1937-1939)
- płk kaw. Kazimierz Żelisławski (wrzesień 1939)
- gen. bryg. Konstanty Plisowski (wrzesień 1939)
Podsumowanie
Nowogródzka Brygada Kawalerii odegrała istotną rolę w kampanii wrześniowej 1939 roku, uczestnicząc w wielu walkach oraz broniąc polskich pozycji przed agresją niemiecką i sowiecką. Jej historia jest częścią szerszego kontekstu działań wojskowych II RP.
