Nowa powieść (Nouveau Roman)
Nowa powieść, znana także jako antypowieść, powieść obiektywna czy powieść fenomenologiczna, to awangardowy kierunek w literaturze francuskiej, który zyskał popularność w latach 50. XX wieku i trwał do lat 70. Jego celem było odstąpienie od tradycji egzystencjalizmu oraz psychologizmu, co prowadziło do całkowitej przebudowy gatunku powieściowego.
Założenia kierunku
Podstawową ideą Nouveau Roman było oddzielenie powieści od problematyki moralnej i filozoficznej, koncentrując się na jej formie i konstrukcji. Utwory tego nurtu skupiały się na możliwościach poznawczych powieści oraz sposobach odwzorowywania rzeczywistości. Kluczowymi elementami były:
- Autotematyzm – zasada konstrukcyjna utworu, nie będąca jedynie bezpośrednią refleksją.
- Brak uporządkowanej fabuły i tradycyjnych postaci – bohaterowie często bezimienni i trudni do określenia.
- Subiektywizm – rzeczywistość przedstawiana przez pryzmat subiektywnego odbioru.
- Technika kolażu oraz parodia tradycyjnych chwytów powieściowych.
Przedstawiciele
Do najważniejszych twórców nowej powieści należą:
- Samuel Beckett
- Michel Butor
- Jean Cayrol
- Marguerite Duras
- Robert Pinget
- Alain Robbe-Grillet
- Nathalie Sarraute
- Claude Simon
Recepcja
Nowa powieść szybko zyskała uwagę krytyków, którzy zarówno chwalili, jak i krytykowali ten kierunek za negację tradycji literackiej i jego złożoność. Wśród zwolenników znaleźli się m.in. Roland Barthes i Maurice Blanchot. Po 1968 roku zainteresowanie kierunkiem osłabło, a literatura zaczęła koncentrować się na rzeczywistości pozaliterackiej. Chociaż pojawiły się próby kontynuacji, nie wprowadziły one istotnych nowości.
Nowa powieść w Polsce
Recepcja nowej powieści w Polsce miała miejsce po odwilży październikowej w latach 50. Wkrótce zaczęły się pojawiać tłumaczenia oraz artykuły na temat Nouveau Roman, a także polskie teksty naukowe. Wpływ nowej powieści dostrzegalny był w twórczości polskich autorów, takich jak Witold Gombrowicz, jednak nie zaowocował bezpośrednimi kontynuacjami tego nurtu.
Podsumowanie
Nouveau Roman to istotny kierunek w literaturze francuskiej, który wywarł wpływ na ewolucję powieści jako gatunku, a jego zasady oraz techniki zostały częściowo zaadaptowane w literaturze polskiej.
