Norma i jej znaczenie
Norma to zbiór konstruktów, które określają wzorce zachowań i cech ludzi, związane z ich zdrowiem, w szczególności zdrowiem psychicznym. W potocznym rozumieniu, „nienormalność” często ma negatywne konotacje, jednak w kontekście profesjonalnym, na przykład w statystyce, nie zawsze odzwierciedla zdrowe lub moralne funkcjonowanie. Ocena, czy dane zachowanie jest nienormalne, wymaga fachowej wiedzy oraz świadomości skutków takiej diagnozy.
Rodzaje norm
Na podstawie literatury, H. Sęk wyróżnia trzy podstawowe kategorie norm, które mogą się wzajemnie uzupełniać:
- Norma społeczno-kulturowa – odnosi się do wartości, praw i systemów etycznych w danej społeczności. Opiera się na subiektywnym postrzeganiu pożądanych zachowań. Problemy jednostki mogą wskazywać na zaburzenia w społeczeństwie, a nie w samej osobie.
- Norma teoretyczna (kliniczna) – wywodzi się z teorii naukowych opisujących prawidłowości w funkcjonowaniu człowieka. Kryteria zaburzenia mogą obejmować subiektywne cierpienie oraz trudności w przystosowaniu się do życia.
- Norma przystosowawcza – odnosi się do zdolności jednostki do przystosowania się do zmieniających się warunków życia.
Pomocne w ocenie zdrowia są różne modele, takie jak biomedyczny (zdrowie jako brak choroby) oraz modele salutogenetyczne (zdrowie jako dobrostan i przystosowanie do sytuacji). Istotne pytania dotyczące różnic między normą a zaburzeniem oraz kontekstu kulturowego definicji normalności są kluczowe dla dalszych badań w tej dziedzinie.
Znaczenie w diagnostyce
Pojęcie normy jest kluczowe w kontekście psychiatrycznych, psychologicznych i medycznych podręczników diagnostycznych, takich jak DSM i ICD, a jego rozwój jest ściśle związany z debatami na temat kolejnych wersji tych publikacji.
