Norma prawna

Norma prawna

Norma prawna to reguła postępowania, która stanowi część porządku prawnego. Określa, jak powinny zachowywać się osoby w określonych okolicznościach i składa się na system prawny. Istnieją dwa główne ujęcia teorii norm prawnych: językowe, traktujące normę jako wypowiedź, oraz pozajęzykowe, postrzegające ją jako zjawisko społeczne.

Rodzaje norm prawnych

Normy prawne można klasyfikować według różnych cech. Kluczowe podziały to:

• Normy generalne – dotyczą ogólnej grupy adresatów.
• Normy indywidualne – wskazują konkretnego adresata.
• Normy konkretne – dotyczą jednorazowego wykonania czynu.
• Normy abstrakcyjne – odnoszą się do ogólnych zachowań bez konkretnego wskazania.

Normy indywidualne i generalne

Normy indywidualne określają konkretne osoby, natomiast normy generalne odnoszą się do ogółu, np. „każdy” lub „nikt”. Normy generalne są zawarte w aktach normatywnych, podczas gdy normy indywidualne w wyrokach sądowych i decyzjach administracyjnych.

Normy jednostkowe i ogólne

Normy jednostkowe odnoszą się do jednego adresata, podczas gdy normy ogólne mogą dotyczyć wielu podmiotów.

Normy konkretne i abstrakcyjne

Normy konkretne są związane z określonym działaniem w danym czasie i miejscu, natomiast normy abstrakcyjne dotyczą ogólnych zasad i obowiązują do czasu zmiany lub derogacji.

Normy kategoryczne i hipotetyczne

Normy kategoryczne obowiązują w każdych okolicznościach, podczas gdy normy hipotetyczne stosują się tylko w określonych sytuacjach.

Normy nakazujące, zakazujące, uprawniające i dozwalające

• Normy nakazujące – wymagają określonego działania.
• Normy zakazujące – zabraniają określonych działań.
• Normy uprawniające – dają możliwość żądania działania.
• Normy dozwalające – pozwalają na podjęcie określonych działań.

Normy dyspozytywne i imperatywne

Normy dyspozytywne mogą być wyłączone przez zgodną wolę stron, natomiast normy imperatywne obowiązują niezależnie od woli podmiotów.

Normy programowe i planowe

Normy programowe ustalają cele do osiągnięcia przez władze, podczas gdy normy planowe nakazują realizację określonych planów, głównie w gospodarce.

Normy odsyłające i blankietowe

Normy odsyłające kierują do innych norm prawnych lub pozaprawnych, a normy blankietowe uzależniają swoje zastosowanie od przyjęcia innych norm.

Normy skondensowane i rozczłonkowane

Normy skondensowane pochodzą z jednego przepisu prawnego, podczas gdy normy rozczłonkowane wymagają wielu przepisów do ich skonstruowania.

Koncepcje norm prawnych

Koncepcja trójelementowa norm sprzężonych obejmuje hipotezy, dyspozycje i sankcje, natomiast koncepcja dwuelementowa skupia się na hipotezie i sankcji, typowej dla prawa karnego.