Norma językowa

Norma językowa

Norma językowa to sposób realizacji systemu językowego, który odzwierciedla zwyczaje danej wspólnoty językowej. Obejmuje elementy językowe, takie jak wyrazy i reguły ich łączenia, akceptowane przez społeczność w określonym czasie. Istnieje norma języka standardowego, kształtująca się głównie na podstawie uzusu wykształconych warstw społecznych oraz literatury. Norma ta jest kodyfikowana w słownikach i gramatykach, co wpływa na jej stabilizację i ewolucję.

Charakterystyka normy językowej

Norma językowa jest kluczowym pojęciem w teorii kultury języka. W czeskiej teorii języka literackiego norma postrzegana jest jako zbiór środków językowych, które są regularnie używane i uznawane za obowiązujące przez społeczność. Norma ma charakter wariantywny i może obejmować różne formy danego wyrazu. Współczesne podejście traktuje normę jako zbiór reguł związanych z językiem standardowym, która jest bardziej stała niż uzus.

Rodzaje norm językowych

W języku polskim wyróżniamy dwie główne normy standardowe:

• Norma wzorcowa – zachowawcza, oparta na tradycji językowej, akceptowana przez wykształcone warstwy społeczne, stosowana w oficjalnych dokumentach i publikacjach naukowych.
• Norma użytkowa – oparta na uzusie, stosowana w kontaktach nieformalnych, bardziej ekspresywna i zróżnicowana.

Słowacki językoznawca Juraj Dolník wyróżnia:

• Norma idealna – oparta na restrykcyjnym podejściu, definiowana przez „kulturalnych” członków wspólnoty.
• Norma realna – uwzględniająca naturalne zróżnicowanie języka, akceptująca różnorodność.

Norma a język mówiony

Relacja między normą a rzeczywistym użyciem języka może być różna. Współczesny język polski wykazuje dużą zgodność między normą standardową a mową codzienną. W Polsce, po II wojnie światowej, rozwój polszczyzny sprzyjał zbliżeniu tych dwóch form. Różnice między normą a codziennym użyciem są często minimalne.

W innych językach, jak czeski czy niemiecki w Szwajcarii, norma pisana różni się od mowy codziennej, która często opiera się na dialektach, stosowanych w nieformalnych sytuacjach oraz w mediach. W Szwajcarii standardowa niemczyzna jest bardziej związana z formą pisaną, podczas gdy dialekt alemański pełni funkcję codziennej komunikacji.