Nokturn – definicja i historia
Nokturn, pochodzący z łacińskiego słowa nocturnus, oznacza obraz przedstawiający scenę nocną, szczególnie w kontekście przyrody. Temat ten zyskał na znaczeniu w malarstwie romantyzmu, a następnie rozwinął się w okresie impresjonizmu.
Przed impresjonizmem
W średniowieczu i renesansie nocne sceny nie były popularne, dominowało malarstwo religijne. Caravaggio, twórca wysokiego kontrastu, wprowadził noc do sztuki, choć jego dzieła nie były nokturnami w klasycznym rozumieniu. Jego uczniowie rozwijali styl maniera tenebrosa, eksponując ciemność i kontrasty świetlne.
Georges de La Tour, znany z nocnych scen oświetlanych świecą, tworzył obrazy pełne domowej atmosfery, przeciwstawiając się dramatyzmowi Caravaggia. Barok i rokoko również sięgały po temat nocy, jednak to romantyzm przyniósł prawdziwy rozwój nokturnu. Malarze tacy jak Caspar David Friedrich i Francisco Goya tworzyli nocne obrazy, które odzwierciedlały emocje i tajemnicę.
Impresjonizm
Impresjonizm zrewolucjonizował podejście do pejzażu, w tym nocnych scen. Claude Monet i Camille Pissarro eksplorowali efekty świetlne w nocnym krajobrazie. Jednak królem nokturnu został James Abbott McNeill Whistler, który w swoich obrazach, takich jak Nokturn w błękicie i zieleni, ukazywał subtelne kolory i cienie, podkreślając atmosferę zmierzchu.
Impresjonizm wprowadził dwa główne podejścia do nokturnu:
- perspektywa ciemności, z jednolitym tonem (Whistler, Monet),
- perspektywa światłości, z grą nielicznych świateł (Pissarro).
Po impresjonizmie
W przełomie XIX i XX wieku pojawił się nurt Bande noire, który przedstawiał surowe, nocne sceny z życia mieszkańców Bretanii, reprezentowane przez Charlesa Cotteta. Van Gogh również tworzył nocne obrazy, takie jak Taras kawiarni w nocy i Gwiaździsta noc, w których noc wyrażano poprzez intensywne światło.
Nokturny, od Caravaggia po Van Gogha, ukazują ewolucję malarstwa nocnego, które stało się ważnym elementem w historii sztuki. Noc, jako temat, stała się nośnikiem emocji, tajemnicy i zmieniających się nastrojów w malarstwie.
