Niwelator
Niwelator to instrument geodezyjny służący do pomiaru różnic wysokości między punktami. Używa się go najczęściej w połączeniu z trójnogim statywem. Po wstępnym poziomowaniu, odczyty uzyskuje się za pomocą łat geodezyjnych, co pozwala określić różnicę wysokości.
Historia
Polska firma G. Gerlach, działająca od XIX wieku, była znana z produkcji sprzętu optycznego, w tym niwelatorów. Po II wojnie światowej Polskie Zakłady Optyczne (PZO) przejęły tę produkcję. Do lat 70. XX wieku niwelatory używały odwróconego obrazu, co komplikowało pomiary.
Rodzaje niwelatorów
- Libellowe – przestarzałe, wymagające ręcznego poziomowania przed każdym pomiarem.
- Automatyczne – powszechne, wyposażone w automatyczny kompensator, co ułatwia pomiary.
- Laserowe – wykorzystują widzialną wiązkę laserową do wyznaczania osi poziomej.
- Kodowe (cyfrowe) – umożliwiają automatyczny odczyt z łat z kodami kreskowymi.
Budowa niwelatora
Niwelator składa się z kilku kluczowych elementów, w tym lunety, alidady, libelli niwelacyjnej i okrągłej, a także mechanizmu elewacyjnego w niektórych modelach.
Niwelatory libelowe
Wyróżniamy dwa typy niwelatorów libelowych:
- Z lunetą stałą – zawiera elementy takie jak spodarka, alidada, luneta i libelle.
- Ze śrubą elewacyjną – dodatkowo umożliwia niewielkie pochylenie lunety w płaszczyźnie pionowej.
Niwelatory automatyczne
W tych modelach brak libelli niwelacyjnej. Zamiast tego, zastosowano kompensator, który utrzymuje poziom osi celowej, co znacznie przyspiesza proces pomiarowy.
Niwelator a teodolit
Niwelator mierzy różnice wysokości, podczas gdy teodolit służy do pomiarów kątów. Niwelator obraca się jedynie w płaszczyźnie poziomej, natomiast teodolit w obu płaszczyznach.
