|pełne imię i nazwisko = Nikołaj Iwanowicz Jeżow
|opis grafiki =
|data urodzenia = 1 maja 1895
|miejsce urodzenia = Mariampol. Królestwo Polskie
|data śmierci = 4 lutego 1940
|miejsce śmierci = Moskwa, RFSRR, ZSRR
|grafika =
|funkcja = Ludowy Komisarz Spraw Wewnętrznych ZSRR
|partia = WKP(b)
|od = 26 września 1936
|do = 25 listopada 1938
|poprzednik = Gienrich Jagoda
|następca = Ławrientij Beria
|quote = Nikołaj Jeżow
|commons = Nikolai Yezhov
|odznaczenia =
(odebrane)
|podpis = Nikolai Yezhov Signature 1938.png
}}
Nikołaj Iwanowicz Jeżow, (ur. w Mariampolu, zm. prawdopodobnie 4 lutego 1940 w Moskwie) – rosyjski komunista, działacz i funkcjonariusz aparatu partyjnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) – kierownik wydziału kadr KC WKP (b), sekretarz KC WKP(b), przewodniczący komisji kontroli partyjnej WKP(b), zastępca członka Biura Politycznego KC WKP(b), Ludowy Komisarz Spraw Wewnętrznych ZSRR w latach 1936–1938. Jego nazwisko stało się synonimem wielkiego terroru w ZSRR lat 30. („jeżowszczyzna”). Ze względu na okrucieństwo i niski wzrost (153 centymetry) nazywany był „krwawym karłem”.
Życiorys
Pochodzenie i wczesna działalność
Nikołaj Jeżow był synem carskiego policjanta Iwana Jeżowa i Litwinki) – przydomek Krwawego Karła.
Jeden z głównych wykonawców polityki masowego terroru w ZSRR lat 1936–1938. 30 lipca 1937 r. wydał niesławny rozkaz nr 00447, zarządzając masową likwidację „elementów antyradzieckich”. Na mocy tego rozkazu od sierpnia 1937 do września 1938 r. wydano zaocznie ponad 700 tys. wyroków śmierci. Służby Jeżowa umożliwiły Stalinowi pozbycie się opozycji partyjnej oraz tych, których Stalin podejrzewał, że mogą zagrozić jego panowaniu. W efekcie represji życia pozbawiono: trzech (z pięciu) marszałków ZSRR, czternastu (z szesnastu) dowódców armii, wszystkich ośmiu admirałów, sześćdziesięciu (z sześćdziesięciu siedmiu) dowódców korpusów, stu trzydziestu sześciu (ze stu dziewięćdziesięciu dziewięciu) dowódców dywizji, sześciuset (z dziewięciuset) generałów.
Jeżow wydał także Rozkaz NKWD Nr 00485 dotyczący ludobójczej operacji polskiej NKWD. Antypolskie rozkazy 00447 i 00485 skutkowały śmiercią wielu tysięcy Polaków, co kilkukrotnie przewyższyło liczbę ofiar zbrodni w Katyniu w czasie II wojny światowej.
Utrata względów Stalina i śmierć
i Jeżow]]
po rozstrzelaniu Jeżowa]]
Kiedy Stalin uznał, że należy ograniczyć terror, Jeżow zaczął z wolna tracić wpływy. Co prawda wytypowano go w 1937 roku do Biura Politycznego, ale tylko na zastępcę członka Biura. 8 grudnia 1938 r. na stanowisku szefa NKWD zastąpił go Ławrientij Beria (od połowy 1938 pierwszy zastępca Jeżowa), a Jeżow został Ludowym Komisarzem Żeglugi Śródlądowej. Według wspomnień Chruszczowa Jeżow w tym czasie całkowicie się rozpił. W kwietniu 1939 r. zniknął z ludowego komisariatu. Został poddany torturom, w wyniku których przyznał się do rzekomego spisku mającego na celu zabicie Stalina i całego bolszewickiego przywództwa. Zarzucono mu również działalność szpiegowską na rzecz wywiadów polskiego i niemieckiego. Obwiniono go także o homoseksualizm. Był to jeden z punktów aktu oskarżenia, do których się przyznał. W tajnym procesie Jeżowa skazano na śmierć przez rozstrzelanie, a wyrok prawdopodobnie wykonano 4 lutego 1940. Po jego śmierci m.in. jego postać została usunięta ze zdjęcia z 1937 r., przedstawiającego go razem z Woroszyłowem, Mołotowem i Stalinem podczas wizytacji Kanału Moskwa-Wołga imienia Józefa Stalina (por. damnatio memoriae).
Odznaczenia
* Order Lenina (1937, „za zasługi w zdemaskowaniu szpiegów, w tym Michaiła Tuchaczewskiego”)
* Order Czerwonego Sztandaru Pracy (Mongolia)
Jeżow jako patron
Na cześć Jeżowa w latach 1937–1939 przemianowano:
* Miasto Czerkiesk na Jeżowo-Czerkiesk,
* Wieś Żdanowi w Gruzji na Jeżowokani,
* Wieś Czkałowo w Obwodzie Zaporoskim na Jeżowo,
* Ulicę Osipienko w Samarze na ulicę Jeżowa,
* 15 października 1937 ulica Tomska w Nowosybirsku została zmieniona na ulicę Jeżowa, a 9 maja 1939 ulica Jeżowa została ulicą Sałtykowa-Szczedrina,
* W Swierdłowsku (obecnie Jekaterynburg) na cześć Jeżowa w latach 1938–1939 zostały nazwane rejon administracyjny (obecnie Wierch-Isetski rejon administracyjny) i ulica (nie wiadomo, jakiej ulicy odpowiada; w monografii Заметки о Тюмени (1906-1956 гг.) tiumeńskiego kronikarza А. S. Ułybkina wskazano, że ulica Tomska, od 1938 roku została przemianowana na ulicę Jeżowa, a od 1939 roku na ulicę Osipienki),
* Stacja kolejowa w Smile w obwodzie czerkaskim, obecnie nosząca imię Szewczenki, była nazwana imieniem Jeżowa,
* Kijowski stadion Dynamo nosił w latach 30. XX wieku imię Jeżowa,
* Parowiec „Николай Ежов” (Nikołaj Jeżow), w 1936–1957 przewożący więźniów z portów dalekowschodnich Nachodka i Wanino na Kołymę, 13 maja 1939 został przemianowany na „Феликс Дзержинский” (Feliks Dzierżyński).
