„`html
Nietulisko Duże
Nietulisko Duże, dawniej znane jako Nietulisko Wielkie, to wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie ostrowieckim, w gminie Kunów. W XVI wieku wieś była częścią biskupstwa krakowskiego w województwie sandomierskim. Do 1870 roku istniała gmina Nietulisko, a w latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa kieleckiego.
Toponimia
Nazwa „Nietulisko” prawdopodobnie odnosi się do miejsca, w którym „nie można się utulić”, co może być związane z odkrytym w pobliżu cmentarzyskiem kultury grobów kloszowych. W XIX wieku wieś nosiła również inne nazwy, takie jak Mietelicko Duże i Mietulisko Duże.
Położenie
Wieś znajduje się w północno-wschodniej części województwa świętokrzyskiego, w widłach rzek Kamiennej i Świśliny. Otoczona jest pozostałością Puszczy Iłżeckiej. Przez Nietulisko Duże przebiega droga krajowa nr 9 (E371) oraz szlaki turystyczne.
Środowisko naturalne
Region Nietuliska Dużego charakteryzuje się mezozoiczną geologią Gór Świętokrzyskich, bogatym ukształtowaniem terenu i dużym zalesieniem. Występuje tu mix lasów, łąk i zarośli nadrzecznych. Wśród chronionych roślin znajdziemy m.in. bluszcz pospolity i przylaszczkę. Fauna obejmuje lisy, dziki i bobry, a także różne gatunki ryb.
Historia
Wieś była własnością biskupów krakowskich już w 1368 roku. Od XVI wieku wydobywano tu kamień, a w XIX wieku rozwijała się fabryka żelaza. W 1848 roku odkryto w okolicy cmentarzysko wczesnosłowiańskie. Po powodzi w 1903 roku fabryka uległa zniszczeniu i ostatecznie zamknięto ją w 1905 roku.
Zabytki
Ruiny XIX-wiecznej walcowni w Nietulisku Dużym są cennym zabytkiem techniki. Zakład funkcjonował od 1834 do 1905 roku, a jego pozostałości są objęte ochroną konserwatorską. W 2023 roku gmina rozpoczęła działania mające na celu utworzenie muzeum na terenie walcowni.
Ludzie związani z Nietuliskim Dużym
- Jerzy Barański – poseł i senator II RP
- Maciej Bayer – inżynier
- Adam Bugajski – lekarz i polityk
- Franciszek Fornalski – żołnierz napoleoński
- Karol Knake – inżynier i budowniczy zespołu przemysłowego
- Henryk Połowniak – żołnierz Gwardii Ludowej
„`
