Niedział: Pojęcie i Historia
Niedział to termin prawny, który w Europie funkcjonował jako forma zbiorowej własności, głównie w kontekście wspólnot rodzinnych. Różni się od rzymskiej współwłasności, ponieważ uczestnicy niedziału nie posiadali indywidualnych ułamków rzeczy, lecz wspólnie zarządzali całością. Prawa własności w ramach niedziału były niezbywalne, a termin ten często określano jako własność pospólnej ręki.
Cel i Ustanowienie Niedziału
Niedział został ustanowiony w celu ograniczenia podziału własności wśród dziedziców. Mógł być zakładany przez osoby z pełną zdolnością do czynności prawnych, na przykład niedział ojcowski, który powstawał, gdy ojciec przekazywał zarząd nad dobrami swoim synom po osiągnięciu przez nich tzw. wieku sprawnego.
Zalety Niedziału
- Śmierć jednego z właścicieli nie wpływała na prawa pozostałych, co zapobiegało sytuacjom, w których rzecz pozostawała bez właściciela.
- Brak konieczności proporcjonalnego podziału własności zmarłego między współwłaścicieli.
Formy Niedziału
Po śmierci ojca powstawał niedział braterski, a jego uczestnicy nazywani byli braćmi niedzielnymi. Od XIII wieku do wspólnej własności dopuszczano również niezamężne kobiety. Isniały także różne formy niedziału, takie jak niedział częściowy, dotyczący lasów, zbiorników wodnych oraz łąk, gdy uczestnicy mieli indywidualne prawa do gruntów ornych.
Zanik Niedziału
Niedział zaczął zanikać wraz z rozwojem własności indywidualnej, szczególnie w okresie ustroju stanowego. W Polsce przetrwał jedynie na Mazowszu i Podlasiu wśród szlachty zaściankowej.
