Nepomuk – figura świętego Jana Nepomucena
Figury świętego Jana Nepomucena, znane jako nepomuki, występują od Litwy po Niemcy i Włochy, z największą ich liczbą w Czechach oraz na terenach dawnego Austro-Węgier, szczególnie na Dolnym i Górnym Śląsku oraz w ziemi kłodzkiej. Jan Nepomucen jest patronem dobrej spowiedzi i spowiedników, a jego pomniki często umieszczano przy mostach i nad wodami, aby chronić przed powodziami.
Nepomuki mają różne formy, od barokowych rzeźb po ludowe figurki, które można spotkać w kapliczkach przy brodach i na rozstajach dróg. Zjawisko to odzwierciedla ewolucję kultu, który, po wsparciu ze strony kościoła i szlachty, zyskał popularność wśród niższych warstw społecznych. W Polsce nepomuki stały się najczęściej umieszczanymi figurami w kapliczkach, a ich kradzieże do antykwariatów i kolekcji są powszechne.
Kult Jana Nepomucena
W 1393 roku król czeski Wacław IV Luksemburski rozkazał uwięzić Jana Nepomucena, gdyż ten odmówił zdradzenia tajemnicy spowiedzi królewskiej żony, Zofii. Inna wersja mówi o niezgodnym z wolą króla zatwierdzeniu opata dla klasztoru w Kladrubach. Jan Nepomucen został aresztowany i po brutalnych torturach wrzucony z mostu do Wełtawy. Legenda głosi, że na wodzie pojawił się krąg pięciu gwiazd, które wskazały ciało poszukującym.
Postać Jana Nepomucena często przedstawiana jest z palcem na ustach, co symbolizuje dotrzymanie tajemnicy, lub z książką. Jego atrybuty obejmują: zamkniętą kłódkę, klucz, muszlę oraz astrolabium. Stylizacje nepomuków przyjmują często formę XVIII-wiecznego kanonika.
Kult Jana Nepomucena zawiera różnorodne elementy, a po kanonizacji w 1729 roku był wykorzystywany do ograniczania wpływów husytyzmu w Czechach. Jan jest patronem wielu miast, a także Królestwa Czech oraz imperium Habsburgów. Jego kult, mimo katolickiego charakteru, obrosnął legendami i obrzędami ludowymi, w tym tradycjami związanymi z wodnymi procesjami.
Linki zewnętrzne
- Strona Bractwa Nepomuckiego – kataloguje nepomuki w Polsce i za granicą.
- Strona o zabytkach Śląska i okolic – informacje o nepomukach i innych zabytkach.
- Katalog nepomuków
Kategoria: Historia Kościoła katolickiego, Kategoria: Etnografia
