Najwyższy Trybunał Administracyjny – organ sądowy w II Rzeczypospolitej.
Geneza
W II Rzeczypospolitej, po okresie zaborów, konieczne było wprowadzenie instytucji sądownictwa administracyjnego. Pierwszym krokiem było dostosowanie przepisów odziedziczonych po zaborcach. Najwyższy Trybunał Administracyjny (NTA) został zapowiedziany w art. 73 Konstytucji z 17 marca 1921 roku, mając na celu orzekanie o legalności aktów administracyjnych.
Regulacje prawne
Konstytucja przewidywała dwuinstancyjność sądownictwa administracyjnego, jednak nie wprowadzono ławników. NTA był sądem kasacyjnym, kontrolującym legalność decyzji organów administracji publicznej. Ustawa z 3 sierpnia 1922 roku oraz rozporządzenie Prezydenta RP z 27 października 1932 roku regulowały jego status. Mimo że NTA miał być wyższą instancją, niższe sądy administracyjne powstały jedynie w trzech województwach zachodnich.
Funkcjonowanie i ocena działalności
NTA borykał się z problemami organizacyjnymi, w tym z niedoborem sędziów, co prowadziło do zaległości w sprawach. Mimo to, jego rola w systemie sądownictwa była postrzegana pozytywnie, często będąc jedyną możliwością obrony przed nielegalnymi działaniami administracji. W odpowiedzi na liczne skargi dotyczące rent inwalidzkich, w 1935 roku utworzono Inwalidzki Sąd Administracyjny, działający do wybuchu II wojny światowej.
I Prezes NTA
NTA formalnie istniał do 1952 roku, lecz w praktyce nie prowadził działalności. Po wojnie decyzje dotyczące sądownictwa administracyjnego zapadły w latach 1947-1948. Współczesnym odpowiednikiem NTA jest Naczelny Sąd Administracyjny, utworzony w schyłkowym okresie PRL.
Siedziba
W latach 30. siedziba NTA znajdowała się w Collegium Nobilium w Warszawie. W 2018 roku na tym gmachu umieszczono tablicę pamiątkową.
Podsumowanie
Najwyższy Trybunał Administracyjny odegrał istotną rolę w systemie sądownictwa II Rzeczypospolitej, mimo licznych ograniczeń i trudności w funkcjonowaniu. Jego działalność stanowiła ważny element ochrony praw obywateli przed administracją.
