Mrówkowate (Formicidae)
Mrówkowate to rodzina owadów z rzędu błonkówek, obejmująca około 16 000 współczesnych gatunków, z szacunkową liczbą 20 000 gatunków na świecie. W Polsce występuje 103 gatunki.
Opis ogólny
Mrówki tworzą społeczności kastowe, składające się z królowych, samców i robotnic. Robotnice, które są bezskrzydłe, posiadają wyspecjalizowane formy, w tym żołnierzy z silnymi żuwaczkami. Samce i samice są zazwyczaj skrzydlate.
Budowa ciała
Głowa mrówek jest dobrze rozwinięta, z silnymi żuwaczkami i różnie rozwiniętymi oczami. Czułki są elastyczne i zgięte.
Odnóża mają specjalne haczyki do czyszczenia czułków. Tułów jest złożony z zespolonych pierścieni, a odwłok z ruchomym stylikiem. Pancerz jest chitynowy, zwykle ciemny, często o charakterystycznym urzeźbieniu.
Organizacja społeczna
Mrówki żyją w złożonych społecznościach, gdzie każda kasta pełni określone role. Robotnice budują gniazda, zbierają pożywienie i opiekują się potomstwem. Królowe składają jaja i regulują społeczeństwo poprzez feromony.
Gniazda
Gniazda mrówek, zwane mrowiskami, mają różnorodne formy, od podziemnych komór po kopce z igliwia. Niektóre gatunki budują gniazda w drewnie, a inne mogą być pasożytami w gniazdach innych mrówek.
Powstawanie nowych gniazd
Królowe zakładają nowe gniazda na dwa sposoby: przez pasożytnictwo lub samodzielnie. W przypadku pasożytów, królowa wnika do gniazda innego gatunku, a w przypadku samodzielnego zakupu, kopie jamki w ziemi.
Mieszkańcy gniazd
W mrowiskach dominują robotnice, których liczba może wynosić setki tysięcy. Samice i samce uczestniczą w locie godowym, po którym samce giną, a samice zakładają nowe gniazda.
Kopulacja i rozwój larw
Po kopulacji samice składają jaja, które robotnice pielęgnują. Larwy są beznogie, otaczają się kokonami przed przepoczwarzeniem.
Pożywienie
Mrówki są wszystkożerne, żywią się zarówno pokarmem roślinnym, jak i zwierzęcym. Niektóre gatunki, jak mrówki z rodzaju Atta, hodują grzyby w swoich mrowiskach.
Wykazane w Polsce gatunki mrówek
Do mrówek, które występują w Polsce, należą m.in.:
- Grzybiarka parasolowa Atta cephalotes
- Mrówka ogniowa Solenopsis invicta
- Żniwiarka zwyczajna Messor structor
Systematyka
Rodzina mrówkowatych dzieli się na podrodziny oraz plemiona, a lista rodzajów mrówek jest obszerna i różnorodna.
Podsumowanie
Mrówki są niezwykle złożonymi owadami, które odgrywają kluczową rolę w ekosystemach. Ich zorganizowane struktury społeczne oraz różnorodność gatunków czynią je fascynującym obiektem badań ekologicznych.
