Motyw w literaturze
Motyw to podstawowa jednostka w świecie przedstawionym dzieła literackiego, obejmująca zdarzenia, przedmioty, cechy, sytuacje czy przeżycia. Powtarzające się motywy, zwane toposami, łączą się w wyższe jednostki, takie jak postacie, wątki, tematy czy fabuły.
Jak zauważa Janusz Sławiński, motywy oraz zasady ich łączenia mają charakter konwencjonalny i są związane z tradycją literacką. Każdy motyw składa się z dwóch członów: indywidualizującego, który określa jego miejsce w konkretnym utworze, oraz systematyzującego, który wskazuje na jego obecność w szerszym kontekście literackim.
Rodzaje motywów
W literaturze wyróżnia się kilka typów motywów, z których najważniejsze to:
- Motyw dynamiczny – umożliwia zmianę i przekształcanie świata przedstawionego. Przykłady to motyw podróży czy spotkania.
- Motyw statyczny – kształtuje przestrzeń świata przedstawionego poprzez przedmioty, krajobrazy i inne elementy wpływające na wygląd postaci oraz otoczenia.
- Motyw obiegowy (wędrowny) – pozwala na rozpoznawanie akcji przechodzących w kolejne etapy.
Wszystkie motywy w dziele literackim organizują się w określony porządek, który może być czasowy lub przyczynowy, a tym samym wpływają na wątki i fabułę utworu.
Bibliografia
- A. Niewiadomski, A. Smuszkiewicz, Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990.
