Mięśniopłetwe – ogólne informacje
Mięśniopłetwe (Sarcopterygii) to największa i najbardziej zróżnicowana grupa kręgowców, obejmująca ryby kostnoszkieletowe, w tym ryby dwudyszne i celakantokształtne. Charakteryzują się umięśnionymi płetwami, które mają strukturę przypominającą kończyny czworonogów. W wyniku ewolucji, mięśniopłetwe stały się grupą monofiletyczną, która obejmuje także czworonogi, takie jak płazy, gady, ssaki i ptaki, co daje ponad 30 tysięcy gatunków współczesnych.
Zasięg występowania
Mięśniopłetwe występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktyki. Ich skamieniałości datowane są na wczesny dewon i znalezione zostały w Chinach, co dowodzi ich długiej historii ewolucyjnej. Początkowo były to ryby morskie, które z czasem zasiedliły różne środowiska wodne, w tym wody słonawe i słodkie.
Cechy charakterystyczne
- Płetwy osadzone na mięsistych trzonach kostnych.
- Pokrycie korony zębów szkliwem.
- Wczesne formy miały heterocerkalną płetwę ogonową.
- Współczesne formy mają homocerkalną płetwę ogonową.
- Ciała pokryte łuskami o dużej zmienności kształtu.
Ewolucja
Mięśniopłetwe oddzieliły się od ryb kostnoszkieletowych około 419 milionów lat temu. Kluczowymi przedstawicielami tej grupy są Panderichtys oraz Tiktaalik, które były przodkami pierwszych czworonogów. Współczesne mięśniopłetwe, takie jak latimerie, stanowią bezpośrednią linię ewolucyjną tej grupy.
Systematyka i filogeneza
W tradycyjnym ujęciu mięśniopłetwe obejmują dwudyszne i trzonopłetwe. Współczesna klasyfikacja uznaje je za siostrzany takson do promieniopłetwych (Actinopterygii). Wyróżnia się trzy główne grupy współczesnych mięśniopłetwych:
- Celakantokształtne
- Rogozębokształtne
- Prapłaźcokształtne
Analizy filogenetyczne potwierdzają te podziały, a także uwzględniają taksony kopalne. Mięśniopłetwe stanowią kluczowy element w badaniach nad ewolucją kręgowców.
