| imię i nazwisko urodzenia = Menachem Begin
| data urodzenia = 16 sierpnia 1913
| miejsce urodzenia = Brześć, Imperium Rosyjskie
| data śmierci = 9 marca 1992
| miejsce śmierci = Tel Awiw
| grafika = Menachem Begin, Andrews AFB, 1978.JPG
| opis grafiki = Menachem Begin (1978)
| funkcja = Premier Izraela
| partia = Likud
| od = 20 czerwca 1977
| do = 10 października 1983
| poprzednik = Icchak Rabin
| następca = Icchak Szamir
| 2 funkcja = Minister obrony
| 2 od = 28 maja 1980
| 2 do = 5 października 1981
| 2 partia = Likud
| 2 poprzednik = Ezer Weizman
| 2 następca = Ariel Szaron
| 3 partia = Likud
| 3 od = 14 lutego 1983
| 3 do = 23 lutego 1983
| 3 poprzednik = Ariel Szaron
| 3 następca = Mosze Arens
| 4 funkcja = Minister komunikacji
| 4 partia = Likud
| 4 od = 20 czerwca 1977
| 4 do = 24 października 1977
| 4 poprzednik = Aharon Uzan
| 4 następca = Me’ir Amit
| 5 funkcja = Minister spraw zagranicznych
| 5 partia = Likud
| 5 od = 23 października 1979
| 5 do = 10 marca 1980
| 5 poprzednik = Mosze Dajan
| 5 następca = Icchak Szamir
| 6 funkcja = Minister sprawiedliwości
| 6 partia = Likud
| 6 od = 20 czerwca 1977
| 6 do = 24 października 1977
| 6 poprzednik = Chajjim Josef Cadok
| 6 następca = Szemu’el Tamir
| 7 funkcja = Minister pracy i opieki społecznej
| 7 partia = Likud
| 7 od = 20 czerwca 1977
| 7 do = 24 października 1977
| 7 następca = Jisra’el Kac
| 8 funkcja = Minister transportu
| 8 partia = Likud
| 8 od = 20 czerwca 1977
| 8 poprzednik = Gad Ja’akowi
| 8 do = 24 października 1977
| 8 następca = Me’ir Amit
| 9 funkcja = Minister rolnictwa
| 9 od = 19 czerwca 1983
| 9 do = 10 października 1983
| 9 partia = Likud
| 9 poprzednik = Simcha Erlich
| 9 następca = Pesach Grupper
| 10 funkcja = Minister bez teki w 13., 14. i 15. rządzie
| 10 partia = Gahal
| 10 od = 15 czerwca 1967
| 10 do = 6 sierpnia 1970
| odznaczenia =
| commons = Category:Menachem Begin
| quote = Menachem Begin
| imię i nazwisko = Menachem Begin
| news =
}}
(hebr. מנחם בגין, ur. w Brześciu, zm. 9 marca 1992 w Tel Awiwie) – izraelski polityk, działacz syjonistyczny, przywódca Bejtaru w Polsce, żołnierz Armii Andersa, lider podziemnej organizacji militarnej Irgun, premier Izraela w latach 1977–1983, pierwszy prawicowy szef rządu izraelskiego w historii państwa – stał na czele osiemnastego i dziewiętnastego rządu Izraela. Poseł do Knesetu w latach 1949–1984. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla za rok 1978 (razem z prezydentem Egiptu Anwarem as-Sadatem).
Życiorys
Młodość
Urodził się jako syn Ze’ewa-Dowa i Hasji Beginów. Studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, które ukończył w 1935. W 1938 został przywódcą Bejtaru w Polsce. Koncentrował się na szkoleniach wojskowych (organizowanych nieoficjalnie przez rząd II RP), przygotowując siły do walki zbrojnej w Palestynie o utworzenie państwa żydowskiego, przeciwko Arabom i Brytyjczykom.
II wojna światowa
Po agresji Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 uciekł do Wilna, które po krótkiej okupacji przez Armię Czerwoną zostało w październiku 1939 przekazane przez ZSRR Litwie. Po okupacji Litwy przez Armię Czerwoną 15 czerwca 1940 i jej aneksji przez ZSRR 3 sierpnia 1940 został aresztowany przez NKWD, przetrzymywany w więzieniu na Łukiszkach w Wilnie i skazany na osiem lat łagru na Syberii. Zwolniony w 1942 r. na mocy układu Sikorski-Majski wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR (Armii Andersa). Jej dowódca, generał Anders, latem 1942 ewakuował polskich żołnierzy z ZSRR do Iranu.
Jako kapral podchorąży Armii Polskiej na Wschodzie przybył do Palestyny. W Palestynie kilkuset żydowskich żołnierzy zdezerterowało, za cichym przyzwoleniem polskiego dowództwa, by zasilić w przeważającej mierze kadry podziemia wojskowego Hagany. W odróżnieniu od nich Begin przed odejściem z Armii Andersa uzyskał zwolnienie z przysięgi wojskowej, a dopiero następnie wstąpił w struktury Irgunu i stanął na ich czele.
W Izraelu
W walce o utworzenie państwa żydowskiego Begin był zwolennikiem stosowania terroru. Brał m.in. udział w przygotowywaniu zamachu na Hotel Króla Dawida w Jerozolimie, w którym 26 lipca 1946 zginęło 91 osób (41 Palestyńczyków, 28 Brytyjczyków, 17 Żydów, 2 Ormian oraz Rosjanin, Grek i Egipcjanin). 27 kwietnia 1947 na jego rozkaz, w odwecie za wykonanie wyroku śmierci na członkach Irgunu, terroryści powiesili dwóch porwanych żołnierzy brytyjskich, co wywołało antysemickie zamieszki w Wielkiej Brytanii. Radykalna postawa Begina doprowadziła go do konfliktu z większością liderów ruchu syjonistycznego. Jest obarczany odpowiedzialnością za masakrę ludności palestyńskiej w Dajr Jasin w dniach 9–11 kwietnia 1948, gdzie zginęło od 107 do 120 Palestyńczyków. Informacje o masakrze były jednym z powodów masowego exodusu Palestyńczyków (ok. 750 000 uchodźców) ze spornych terytoriów. W tym okresie Begin był najbardziej poszukiwanym człowiekiem w Palestynie, żył pod kilkoma przybranymi nazwiskami, często zapuszczając brodę.
Po powstaniu państwa Izrael w maju 1948 Begin rozpoczął karierę polityczną. Założył partię Herut (Wolność) i został jej pierwszym przewodniczącym. Begin był charyzmatycznym liderem prawicowej opozycji, często występującym w parlamencie i na publicznych demonstracjach.
W latach 50. był przywódcą ruchu sprzeciwiającego się przyjęciu reparacji od Niemiec. Według Eliezera Sudita, współorganizatora nieudanego zamachu na Konrada Adenauera w 1952, zaangażowany w ten spisek był również Begin. Śmierć kanclerza RFN miała w założeniu storpedować negocjacje porozumienia o odszkodowaniach za Holocaust. Po Kampanii Sueskiej z 1956 przeciwstawiał się wycofaniu Izraela z Półwyspu Synaj. W 1965 Herut i Partia Liberalna zjednoczyły się, tworząc partię Gahal pod przywództwem Begina. Podczas wojny sześciodniowej w czerwcu 1967, Gahal dołączył do rządu jedności narodowej, zaś Begin po raz pierwszy wszedł do rządu na stanowisku ministra bez teki, pełniąc tę funkcję do sierpnia 1970.
Później w połączeniu z innymi ugrupowaniami prawicowymi Gahal przerodził się w prawicowy blok Likud (Jedność), z ramienia którego Begin objął 20 czerwca 1977 urząd premiera. W polityce wewnętrznej wspierał żydowskie osadnictwo na terytoriach okupowanych (tzw. Samaria i Judea), prowadząc m.in. kampanie na rzecz powrotu do Izraela Żydów rosyjskich i etiopskich.
Przeszedł do historii wraz z prezydentem Anwarem Sadatem jako negocjator izraelsko-egipskiego traktatu pokojowego w 1979. Obaj przywódcy za doprowadzenie do podpisania porozumienia otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla (16 grudnia 1978). W rezultacie zawartych porozumień, na wiosnę 1982 Begin przeprowadził ewakuację Półwyspu Synaj.
W czerwcu 1981 podjął kontrowersyjną decyzję o zbombardowaniu przez izraelskie lotnictwo wojskowe irackiego ośrodka nuklearnego w Osirak, w pobliżu Bagdadu, mimo sprzeciwu m.in. lewicowej opozycji z Szimonem Peresem na czele.
Przez cały okres swoich rządów Begin był zwolennikiem zwalczania OWP. W ramach tych działań w 1978 izraelska armia przeprowadziła operację „Litani”, a w 1982 rozpoczęła inwazję zbrojną na Liban. W miarę narastania strat w izraelskich siłach zbrojnych oraz pod wpływem wydarzeń w obozach Sabra i Szatila, za które Begina obarczono odpowiedzialnością polityczną, nasiliły się protesty społeczeństwa izraelskiego przeciwko jego rządowi.
15 września 1983 Begin ustąpił z urzędu premiera i wycofał się z życia politycznego. Przyczyną był pogarszający się stan zdrowia. Cierpiał na cukrzycę i chorobę serca. Po śmierci żony popadł w depresję i opuszczał mieszkanie głównie w celu odwiedzenia jej grobu. Następnie pisał publikacje o współczesnej historii Izraela oraz wspomnienia z ZSRR (m.in. wydany w Polsce „Czas białych nocy”).
Zmarł 9 marca 1992 w Tel Awiwie.
Życie prywatne
Od 29 maja 1939 żonaty z Alizą Arnold. Miał z nią syna – Ze’ewa (również polityka) i dwie córki.
Upamiętnienie
W Izraelu upamiętniają Begina m.in. ulice jego imienia w Tel Awiwie, Ramat ha-Szaron, Ramat Ganie czy Sederot Menahem Begin – zachodnia obwodnica Jerozolimy. W Jerozolimie także mieści się Centrum Pamięci Menahema Begina.
W Polsce znajduje się tablica pamiątkowa w holu Auditorium Maximum Uniwersytetu Warszawskiego (2001) oraz informacja na tablicy MSI umieszczonej na fasadzie gmachu Dawnego Żydowskiego Domu Akademickiego, gdzie jako student Wydziału Prawa UW mieszkał Menachem Begin.
W filmie Atak na Entebbe w reżyserii Irvina Kershnera w rolę Begina wcielił się David Opatoshu.
