Maus. Opowieść ocalałego
Maus. Opowieść ocalałego (ang. Maus: A Survivor’s Tale) to powieść graficzna autorstwa Arta Spiegelmana, która zdobyła Nagrodę Pulitzera w 1992 roku. W Polsce została wydana w 2001 roku.
W komiksie postacie przedstawione są jako zwierzęta, które symbolizują ich narodowości: Żydzi to myszy, Niemcy to koty, Polacy to świnie, Francuzi to żaby, Amerykanie to psy, Brytyjczycy to ryby, Cyganie to ćmy, a Szwedzi to jelenie.
Opis
Akcja komiksu oparta jest na prawdziwych wydarzeniach z życia Arta Spiegelmana i jego ojca, Władka Szpigelmana, polskiego Żyda ocalałego z Holocaustu. Władek, po przeżyciach wojennych, zmagał się z licznymi problemami emocjonalnymi, co wpływało na jego relacje z synem. Art, poprzez wykonanie komiksu, stara się zrozumieć złożoną historię swojego ojca oraz ich trudną więź.
Władek, który stracił całą rodzinę podczas II wojny światowej, w tym syna Rysia, oraz przeszedł przez Auschwitz, stał się człowiekiem nieufnym, skąpym i często trudnym w relacjach z bliskimi. Rozmowy między ojcem a synem stają się kluczowe dla zrozumienia ich skomplikowanej przeszłości i przedstawienia doświadczeń Holocaustu. Znaczna część akcji rozgrywa się w sosnowieckim getcie.
Kontrowersje
Komiks wzbudzał kontrowersje od samego początku. Krytycy kwestionowali pomysł przedstawienia Holocaustu w formie komiksu, uznając to za niepoważne. Czarno-białe rysunki i oszczędność środków wyrazu początkowo budziły wątpliwości, ale oparcie fabuły na faktach rozwiało te obawy.
W Polsce Maus ukazał się dopiero w 2001 roku, głównie z powodu oskarżeń o antypolski charakter. Przedstawienie Polaków jako świń oburzyło wielu, a przedstawienie niektórych z nich jako antysemitów spowodowało protesty. Krytycy podkreślali, że Polacy w czasie wojny z narażeniem życia pomagali Żydom.
Art Spiegelman wyjaśnił, że Żydzi mieli być wytępieni, a Polacy, jak inne Słowianie, mieli pracować. Wiele organizacji, w tym Kongres Polonii Kanadyjskiej, krytykowało komiks, twierdząc, że wpływa negatywnie na postrzeganie Polaków wśród młodzieży.
Albumy
- Maus – opowieść ocalałego. Część pierwsza – Mój ojciec krwawi historią (1986, polskie wydanie 2001)
- Maus – opowieść ocalałego. Część druga – I tu się zaczęły moje kłopoty (1991, polskie wydanie 2001)
- Wydanie zbiorcze: Maus (2011, polskie wydanie 2016)
Podsumowanie
Maus to znaczące dzieło, które łączy osobiste doświadczenia z historią Holocaustu. Mimo kontrowersji, stanowi ważny głos w dyskusji o pamięci i zrozumieniu przeszłości. Jego wydanie w Polsce i reakcje na nie ukazują złożoność stosunków polsko-żydowskich oraz konieczność refleksji nad historią.
