Maurycy August Beniowski
Maurycy August Beniowski (Mateusz Maurycy Michał Franciszek Serafin August Beniowski; ur. przed 20 września 1746 we Vrbovém, zm. 23 maja 1786 na Madagaskarze) był węgiersko-słowacko-polski szlachcicem, uczestnikiem konfederacji barskiej, zesłańcem, podróżnikiem i kolonizatorem Madagaskaru. Jego pamiętniki, opisujące m.in. ucieczkę z Kamczatki, cieszyły się dużą popularnością w XVIII wieku.
Życiorys
Młodość
Beniowski urodził się w Verbó (dziś Słowacja) jako syn pułkownika Samuela Benyovszky’ego i baronówny Anny Róży Révay. W dzieciństwie utykał po złamaniu nogi. W latach 1759–1760 uczył się w gimnazjum pijarów. Po śmierci matki zajął się młodszym rodzeństwem. W okresie 1762-1764 nie ma zbyt wielu informacji na temat jego życia.
Konfederata barski i zesłaniec
Beniowski w 1767 roku dołączył do konfederacji barskiej. Po wzięciu do niewoli przez Rosjan, był zesłany na Kamczatkę, gdzie zorganizował brawurową ucieczkę statkiem „Św. Piotr i Paweł”. W trakcie tej podróży odwiedził Japonię, Tajwan i Chiny, zanim wrócił do Europy.
Król Madagaskaru
Beniowski przybył na Madagaskar w 1774 roku i został obwołany „ampansakebe” (wielkim królem) przez rdzennych mieszkańców. Zbudował osadę Louisbourg, organizując rozwój infrastruktury oraz uprawy rolnicze. W 1776 roku powrócił do Francji, jednak nie uzyskał wsparcia dla swoich planów kolonizacyjnych.
Losy uciekinierów
Po ucieczce z Kamczatki, niektórzy towarzysze Beniowskiego wrócili do Rosji, gdzie caryca Katarzyna II obiecała im przebaczenie. Wiadomo, że część z nich zmarła w drodze, a inni wstąpili do armii francuskiej.
Pamiętniki
Beniowski opublikował swoje pamiętniki w 1790 roku. Zawierały one opisy jego przygód oraz szczegóły dotyczące konfederacji barskiej, ucieczki z Kamczatki i kolonizacji Madagaskaru. Jego prace miały duży wpływ na europejską opinię publiczną, a pamiętniki przetłumaczono na wiele języków.
Beniowski w kulturze
Beniowski stał się bohaterem wielu literackich utworów, w tym poematu Juliusza Słowackiego i powieści Wacława Sieroszewskiego. Jego imię nosi wiele ulic w Polsce, na Madagaskarze i w innych krajach.
Używane warianty nazwiska
- polski: Maurycy August Beniowski
- węgierski: Benyovszky Móric
- słowacki: Móric Beňovský
- francuski: Maurice Auguste de Benyowsky
- angielski: Maurice Benyowsky
- niemiecki: Moritz Benjowsky
- łaciński: Mauritius Auguste de Benovensis
