Martiany
Martiany, znane również jako Mertenheim, to wieś w Polsce, zlokalizowana w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Kętrzyn, w sołectwie Pożarki. W latach 1975–1998 miejscowość znajdowała się w granicach województwa olsztyńskiego.
Wieś leży przy drodze Kętrzyn – Giżycko, a także przecina ją linia kolejowa, na której znajduje się przystanek. W pobliżu Martian znajduje się jezioro Martiany oraz jezioro Wersminia, a w kierunku południowo-wschodnim można dojechać do Jeziora Iławki. W miejscowości zachował się jedyny, nietknięty schron bojowy Giżyckiego Rejonu Umocnionego, datowany na lata 30. XX wieku.
Historia
Przed 1945 rokiem Martiany były miejscem, gdzie znajdował się majątek ziemski o powierzchni 315 ha, należący do rodziny Krause. Po zajęciu wsi przez wojska radzieckie 23 stycznia 1945 roku, zginęło 52 osoby, w tym 32 mieszkańców. W wyniku porozumień między Aliantami, wieś została włączona do Polski, a w sierpniu 1945 roku jej niemieccy mieszkańcy zostali wysiedleni. Państwo polskie znacjonalizowało majątek, tworząc PGR, który funkcjonował do jego likwidacji. W 2000 roku Martiany zamieszkiwało 149 osób.
Zabytki
- Dwór w Martianach: Zbudowany w drugiej połowie XIX wieku, jest parterowym obiektem na planie prostokąta z dwupoziomowymi ryzalitami. Po II wojnie światowej pełnił funkcję biur i mieszkań dla pracowników PGR, a po jego likwidacji został sprzedany osobie prywatnej.
- Schron bojowy: Wybudowany w 1939 roku, niedokończony Regelbau 105a, przystosowany do flankowania ognia z dwóch stanowisk ciężkich karabinów maszynowych. Schron był zamaskowany drewnianą stodołą do 1945 roku, a jego ściany wewnętrzne zawierały instrukcje malowane.
Bibliografia
- Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, Pojezierze, Olsztyn, 1978
- Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Studio ARTA, Olsztyn, 2001.
- Waldemar Mierzwa (red.): Mazury – słownik stronniczy, ilustrowany, Dąbrówno, Retman, 2008.
